جشنواره فيلم ليدز

به این می‌گویند دوراهی وحشت!

دبیرخانه‌ی بیست و یکمین جشنواره ‌فیلم لیدز که از هفتم تا هجدهم ماه آینده -یعنی نوامبر- برگزار می‌شود٬ با افتخار و مسرت اعلام داشته است که فیلم بحث‌برانگیز و تحسین شده‌ی پرسپولیس را به عنوان فیلم افتتاحیه نمایش خواهند داد.خبر خوبی است به ظاهر. هم فرصتی به دست می‌آيد تا فیلم را ببینیم و هم اینکه بنا به رسم و سنت دیرینه‌ی ایرانی‌مان که در هر افتخاری خود را دعوت نشده شریک می‌کنیم(مثالش را در آخر همین یادداشت بخوانید!)٬ ما هم سری بالا بگیریم در میان این چهار نفر انگلیسی‌ای که به زور می‌شناسندمان و بگوییم: بفرمایید٬ ما اینیم!اما سوی دیگر داستان زیاد امید بخش نیست. شما بهتر از من می‌دانید تا به امروز هرچه از ایران به این‌سو آمده و سروصدایی کرده همه از این دسته فیلمهایی بودهاند که در دهاتی دورآُتاده و در میان پایین‌ترین قشر آدمها و فقیرترین‌ها ساخته شده‌اند و فیلمساز عملآ با نشان دادن فیلمش به داوران و تماشاگران یادآور می‌شود که: -شما را به خدا ببینید٬ میان این همه کور و کر و کچل و تراخمی بدبخت ِ گرسنه که به نان شب محتاج‌اند و پول خرید یک دفتر مشق برای بچه‌هایشان را هم ندارند٬ من چه نابغه‌ای بودم که توانسته‌ام این فیلم را بسازم!قبول بفرمایید شما هم از آن طرف بی‌خبر باشید با خودتان می‌گویید:راست می‌گوید٬ ببین طرف چه مخی است که با هیچ این همه ساخته٬ این اگر آمریکا بود و آن همه امکانات در اختیارش چه می‌کرد؟و البته این من و تنها تعداد معدودی از شما هستند که می‌دانیم این بابا اگر آمریکا بود این موقعیت را هرگز به دست نمی‌آورد و الان یا راننده‌ی کامیون بود یا صاحب رستوران!داستان پرسپولیس همینگونه است٬ حرف و حدیث و ضد و نقیض درباره‌اش بسیار است. ترجیح می‌دهم قضاوتی نکنم و بگذارم به بعد از دیدن فیلم. فقط امیدوارم بعد از دیدن فیلم کسی از دوستان انگلیسی جلویم را نگیرد و بگوید:-بفرمایید٬ شما اینید!

اما داستان شراکت ما در افتخارات.

آخرین نمونه‌اش همین برنده‌ی جایزه‌ی نوبل است که تا دیروزپدر و مادرش به دارودسته‌ی استعمارگرانی که ایران را تاراج کردند تعلق داشتند و اگر از خودش حرفی به میان می‌آمد هزار و یک قصه به دنبالش بود و امروز به آنجا می‌رسد که در بعضی سایتهای ایرانی از ایشان به عنوان یک ایرانی‌الاصل نام برده می‌شود! این یعنی به زور خود را به دیگری چسباندن. به هر روی آخرین اخبار حکایت بر این دارند که این نویسنده سرگرم نوشتن کتابی درباره‌ی آداب و رسوم اصیل ایرانی و نقش آنها در بردن جایزه‌ی نوبل است. منابع دیگر می‌گویند ایشان پیام تشکر دریافت جایزه را به زبان انگلیسی و با لهجه‌ی غلیظ کردی قرائت کرده‌اند٬ در حالی که چشمه چشمه اشک می‌ریختند!بله٬ بالاخره بعد از صد و خورده‌ای سال(به گمانم هفت سال) به قول یکی از همین سایتها: ما ایرانی‌ها جایزه‌ی نوبل را بردیم!

روشن‌فکر از نوع ايرانی
هادی خرسندی در تکه‌ای از نمایش ((هادی و صمد٬ ده سال بعد))٬ بخش از رئالیسم جادویی تا جمکران با زبان طنزش اشاره می‌کند به مارکز و عقاید دیروز خودش و می‌گوید:

هرکس که ما در زمان جوانی به او اعتقاد داشتیم بعدها تو زرد از آب در آمد.(نقل به مضمون )

حالا حکایت بعضی چیزهاست مانند این کشفیات جناب سهیل محمودی درباره‌ی نیما

این هم یکی دیگر از آن دلایلی است که آدم باید همیشه در یاد داشته باشد برای اینکه هر هنرمندی را روشنفکر نداند و البته هر روشنفکری را هنرمند. یکی از مشکلات ما همین است. گمان می‌کنیم هر داستان‌نویسی روشنفکر است٬ هر هنرمندی را روشنفکر می‌دانیم و از او انتظار راه‌نمودن و پیشگام بودن داریم٬ که اینگونه نیست. از من بپرسند می‌گویم روشنفکر یعنی احمد کسروی. هدایت روشنفکر است اما نه بخاطر داستانهایش بلکه به خاطر دید باز و آزاد اندیشی‌اش٬ بخاطر سواد بالایش٬ به خاطر قدرت تحلیلش.به هرحال روشن‌فکری و هنر دو مقوله‌ی جدا از یکدیگرند که گاه با یکدیگر می‌آمیزند. اما عدم نبود یکی در یک فرد از شان او به عنوان یک هنرمند یا یک روشنفکر نمی‌کاهد.

تنها لطفآ این دوتا را با یکدیگر قاطی نکنید٬ مانند این یکی:

چنین حضرتی روشنفکرش باید آل احمد باشد!همین.

پی‌نوشت: جدیدآ پس از پیوستن نویسندگان و هنرمندان و خوانندگان و بازیگران و امثالهم به جرگه‌ی روشنفکری گویا وبلاگ‌نویسان هم خود را به صرف نوشتن خطی چند روشنفکر می‌دانند. لازم به اسم بردن نیست که نمونه‌های درخشان بسیار دارد. نسلی که نویسندگانی چون دولت‌آبادی و سید علی صالحی و ابراهیمی و غیره را به جای روشن‌قکر عوضی گرفت و از ایشان بز راهنما ساخت و به دنبالشان راه افتاد شاهکاری چنین تحویل داد٬ وای اگر نسل جدید به دنبال روشنفکرانش در این فضای مجازی پوچ بگردد!

آقای رئيس جمهور٬ چشم بگشای...

چند ماه پیش فیلمی از شبکه‌ی سی‌بی‌سی پخش شد که به علت موضوعش یعنی همجنسگرایان در ایران مورد توجه قرار گرفت.

اکنون پس از سخنان آقای رئیس جمهور دوباره این فیلم مرکز توجه شده است. اگر به این نشانی بروید می‌توانید بازپخش فیلم را به همراه تکه‌ای از سخنرانی احمدی‌نژاد و همچنین مصاحبه‌ای با دبیر سازمان همجنسگرایان ایران ببینید.توصیه می‌کنم حتمآ فیلم را ببینید٬ چیزهای دارد که خیلی از ما پیشتر نشنیده بودیم و از آن بی اطلاعیم.و از همه مهم‌تر هنوز بسیارند کسانی که زیاد مخالف با آقای احمدی‌نژاد و دارودسته‌اش نمی‌اندیشند.این هم خود فیلم:

Out in Iran

تلفظ صحيح!
بهای بودن را باید پرداخت٬ هرچند گران٬ هر چند به دروغ... افسوس!
در جشنواره‌ی تیاتر منطقه‌ای اراک بودیم و داوود رشیدی یکی از داوران. پوستر نمایش‌مان را بردم و دادم دستش و بالطبع اشاره کردم که: این هم پوستر نمایش.نگاهی انداخت و فرمود: پُستر نه پوستر!
این مصاحبه‌شان را خواندم٬ آنجا که می‌فرمایند:« شک ندارم که برگزار کنندگان این جشنواره‌ ملی بحث کیفی آن را نیز در نظر گرفته‌اند... .»

می‌گویم: جشنواره مذهبی نه ملی!

ای کاش تفاوت این دو را یاد می‌گرفتی استاد!

مگر رژيم ديکتاتوری‌ است؟ اینکه از محسن نامجو و کارهایش خوشتان بیاید یا نه بحثی‌است جدا. اینکه کارش خوب است یا بد خود موضوع مقاله‌ای است و آنان که موسیقی‌دانند باید بنویسند. اینکه چرا نامجو گل کرده‌است و اینگونه طرفدار پیدا کرده آن هم سو‌ژه‌ی مناسبی است برای یک بررسی جامعه‌شناسانه شاید.اما... فیلمی درباره‌ی نامجو ساخته می‌شود و بعد از نمایشش بحث‌هایی بوجود می‌آید و بعضی ایرادهایی می‌گیرند که به‌جاست و نابجا!آنان که درست هستند بمانند. اما نابجایش آنجاست که یکی دو جایی مطالبی خواندم درباره‌ی آن فیلم که ابراز نظر نامجو درباره‌ی شهرام ناظری و موسیقی سنتی ایرانی را بر نتافته بودند و یکباره بر او توپیده بودند که های پسرک به چه اجازه درباره‌ی استادان اینگونه می‌گویی و فلان و بهمان.من با این بخش از داستان کار دارم. بالشخصه با بعضی حرفهای نامجو ارتباط برقرار نکردم. بعضی حرفهایش به نظرم اشتباه بود٬ بعضی هنوز مانده و کهنه بود که بوی نایش اصلآ با آدم نوگرایی مانند او جور در نمی‌آمد که شاید آنها را هم بر اساس مصلحتی گفته است تا بعضی را خوش آید و اجازت به بیرون آمدن آلبومش صادر کنند٬ نمی‌دانم. اما از اینکه بی‌پرده نظرش را بیان می‌کند خوشم آمده است. اگر منصفانه نگاه کنیم حداقل نظرش درباره‌ی آن آلبوم ناظری درست است٬ در گلستانه از کارهای ضعیف شهرام ناظری است. پس مشکل چیست؟ مشکل اینجاست که بعضی دوستان اعتقاد دارند به عنوان پیش‌کسوتی هم شده نباید این سخنان بیان شود. به عبارت بهتر از طرف انتظار دارند ریا کند. دروغ بگوید٬ بر اساس مصلحتها پا روی حقیقت بگذارد. بگذارید مثالی بزنم: من و شما و بسیاری دیگر برایمان اتفاق افتاده است که کاری را خوانده‌ایم و خوشمان نیامده اما به هزار و یک دلیل مانند همین حقیقت را نگفته‌ایم.یا بعدها در برخورد با صاحب اثر به دروغ زبان به تایید و تعریف نیز گشاده‌ایم. این میان نویسندگان هم اتفاق می‌افتد. میان فیلمسازان هم هست. میان تیاتری‌ها هم هست. بنا به مصلحت ریا می‌کنیم . مثال بارزش برای خود من فیلمهای روسی مانند فیلمهای پاراجانوف است که هرچه می‌نگرم کمتر نشان هنری درشان می‌بینم٬ یا همان کیارستمی خودمان و فیلمهایش که من کمترین نشانی از سینمایی بودن در بسیاری از آنها می‌بینم٬ اما اگر همین را جایی بیان کنی با تو همان می‌کنند که اینجا با نامجو کرده‌اند.. گمان می‌کنیم این یعنی برخورد درست و از دیگران انتظار چنین برخوردی داریم. اما اینگونه نیست. درست یا غلط به گمان من نامجو تنها نظرش را بیان کرده است. و نمی‌شود کسی را به جرم اظهار آزادانه‌ی نظرش محاکمه کرد یا دست کم اینگونه به زیر سلاخی کشید٬ اگر می‌توانید ثابت کنید نظرش اشتباه است٬ با خودش کاری نداشته باشید. مگر رژیم دیکتاتوری ‌است؟

هادی و صمد٬ ده سال بعد...
روز دوشنبه‌ی گذشته فرصتی دست داد تا به همراه استاد عزیزم رضا علامه‌زاده به تماشای نمایش تازه‌ی پرویز صیاد یعنی ((هادی و صمد٬ ده سال بعد)) بنشینیم. نا گفته پیداست که نمایش با همراهی هادی‌خرسندی طنز‌پرداز معروف ساخته شده و البته دیدن هم دارد.مطلبی درباره‌ی نمایش نوشتم که چون برای چاپ در اختیار یکی‌دوجای دیگر گذاشته بودم بهتر دیدم صبر کنم و بعد از چاپ در دیگر‌جاها بر روی وبلاگ قرارش دهم.اگر خواستید می‌توانید مطلب را در رادیو زمانه و یا سایت ایرانیان دات کام نیز بخوانید٬ با این توضیح که نسخه‌ی روی وبلاگ یک بازنویسی کوچک شده است و اندک تفاوتی دارد.

دو روی سکه ی نمایش هادی و صمد، ده سال بعد
کاری از پرویز صیاد
دوشنبه 17 سپتامبر 2007، هتل هیلتون، لیدز

ده سال از نخستین دیدار و مصاحبه ی هادی خرسندی، طنزپرداز و شاعر، با صمد شخصیت نمایشی معروف، همان دهاتی ساده دل عاشق، گذشته است. اینبار خرسندی به تقلید از مُد جدید "تراپی" و بر اساس دستورات دکتر هلاکویی، صمد را بر روی تخت "تراپی" اش می خواباند تا دریابد در این فاصله ی ده ساله بر صمد و دیگر صمدهای سرزمینش چه تغییری حادث شده است.
حاصل کار نمایشی است دو پرده ای در شش بخش که قرار است حدود پنجاه اجرا در سرتاسر اروپا داشته باشد.
در پرداختن به این نمایش پیش از هر چیز باید به دو نکته توجه داشت: یکم اینکه شخصیتهای اصلی نمایش هر دو دارای پیشینه ای مشخص برای تماشاگر هستند، چه هادی خرسندی در نقش خودش به عنوان یک طنزپرداز و شاعر و چه صمد با بازی پرویز صیاد. بالطبع این سابقه ی ذهنی موجب می شود که تماشاگر پیش از ورود به سالن انتظار اتفاقاتی را داشته باشد و در طول اجرا به دنبال دیدن و یافتن پیش فرضهای ذهنی اش بگردد. این نکته درباره ی شخصیت صمد بیشتر صدق می کند: عمده ی تماشاگران صمد را با فیلمهایش و گذشته اش به یاد می آورند و همین باعث می شود که در برخورد با صمدی که سیری سی ساله را در دربدری و تبعید گذرانده است و متناسب با این تجربیات تغییراتی کرده است دچار کمی سردرگمی شوند. به دیگر زبان، تلخی نشسته در وجود صمد را به آسانی بر نتابند و با آن ارتباط برقرار نکنند، و حق هم دارند: زیرا برای بسیاری از آنان گردش چرخ زمانه آن تلخی نشسته بر جان صمد را نداشته و ندارد. این تلخی نیشی است که صیاد و خرسندی با ظرافت گاه به گاه به تماشاگر می زنند تا به یادش آورند دلیل اصلی تغییرات را و به زعم من زیباترین و شیرین ترین بخش نمایش همین بخش هاست که به وقت مفصل به آنها خواهم پرداخت. دومین نکته رابطه ی این نمایش با کار قبلی این گروه یعنی نمایش دو ساعت با هادی خرسندی و صمدش است. در این مورد نیز گروه به سابقه ی ذهنی تماشاگران اتکا کرده و دیگر زمان به پرداخت و توضیح دوباره ی بعضی نکات نمی گذارند. این دو نکته کلیدهای اصلی ورود به دنیای نمایش هستند و عدم داشتن هر کدام از آنها باعث می شود تا تماشاگر نتواند به آسانی با برخی نکات ارتباط برقرار کند. مثلآ بر خلاف نمایش نخست که در ابتدای اجرا هادی خرسندی در یک تک گویی نسبتآ طولانی تمام دلایل شکل گیری نمایش و داستان آن مجسمه و نمایش نوشتن صیاد و رابطه شان و انگیزه هایشان را شرح می داد، در اینجا در همان اول کار به سراغ داستان اصلی می روند و نمایش با گفتگوی تلفنی هادی با دکتر هلاکویی و ابراز علاقه اش به انجام عمل "تراپی" بر روی صمد آغاز می شود و به سرعت با ورود صمد بر روی غلطک اصلی اش می افتد و جلو می رود. حتا صیاد در اجرایش آن اندازه به سابقه ذهنی تماشاگران از اجرای قبلی اش اتکا می کند که در جاهایی از نمایش شوخی ها را نیمه کاره و به امید ذهنیت تماشاگر می گذارد. یکی از نمونه های زیبای استفاده از این تمهید جایی است که صمد، هادی را مجبور می کند تا بر روی صندلی رفته و خطبه بخواند و خود در پای منبر می نشیند تا به قول خودش پامنبری باشد. نخستین چیزی که به یاد تماشاگر می آید صحنه ی خطبه خوانی نمایش دوساعت با... است و ترس از اینکه نکند صیاد به وادی تکرارافتاده است اما درست در لحظه ی اوج، صحنه تاریک می شود و در وقفه ای کوتاه به تماشاگر اجازه داده می شود تا آن صحنه ی خطبه خوانی نمایش پیشین را از بایگانی ذهنش بیرون کشیده و مرورکند و بعد با روشن شدن صحنه به جای سابق باز می گردیم و هادی از صندلی پایین می آید و می گوید که خطبه نمی خواند. به دیگر زبان صیاد با تمهیدی فلاش بک مانند و با اتکا به ذهن تماشاگر و خاطراتش به نقاط اوج قبلی اش ارجاع می دهد بی آنکه به وادی تکرار و دوباره نمایی بیافتد. این ارجاع به خاطرات وو تکیه به سابقه ی ذهنی تماشاگر، فیلمهای صمد را نیز دربر می گیرد و در طول اجرا اشاراتی به شخصیتهایی چون ننه آقا و قوچعلی و عین الله و البته لیلا می شود که همه ی اینها بخشی از خاطرات و گذشته ی مشترک میان صمد و تماشاگران هستند. مشابه این گونه شوخی ها را در نمایشهای قبلی نیز داشته ایم: به یاد بیاوریم نمایش دوساعت با... را، آنجایی که هادی از صمد درباره ی قهرمان شدن می پرسد و صمد با اشاره به فیلم صمد خوشبخت می شود پاسخ می دهد که او یکبار قهرمان خوشبختی شده است.
از لحاظ شکل ساختاری نمایش همان ساختار نمایش نخست را دارد: با یک تک گویی توسط خرسندی آغاز می شود و بعد با ورود صمد در شش صحنه که هرکدام با عنوانی مشخص به همراه خاموش و روشن شدن نور و پخش قطعه ای موسیقی از یکدیگر تفکیک شده اند ادامه می یابد. باید اعتراف کرد که گروه به شعارشان پایبند می مانند:نمایشی برای آنها که می خواهند فقط بخندند و برای آنها که نمی خواهند فقط بخندند! پایبندی به این شعار باعث می شود که در طول اجرا شاهد شوخی هایی صرفآ برای خنداندن پایین ترین سطح تماشاگر- مانند نواختن نی انبان با آفتابه!- تا شوخی هایی روشنفکرانه با لایه های عمیق و تلخ باشیم، از آنها که به جای لبخند زهرخندی تلخ بر لب می نشانند. خوشبختانه اینبار از برخی شوخی های نازل نمایش دوساعت با ... مانند کشتی گرفتن شخصیتهای نمایش با یکدیگر و از سر و کول یکدیگربالا رفتن به صرف خنداندن تماشاگرخبری نیست. اما متاسفانه نمایش بیشتر بر کلام استوار است و شوخی های کلامی تا اعمال نمایشی، شوخی هایی که نمایش را گاه به سطح یک استندآپ کمدی دونفره تنزل می دهند: دو نفر در دو سوی صحنه ایستاده اند و به نوبت شوخی هایی را مطرح می کنند.(توجه داشته باشید که در مقام مقایسه ی کار به عنوان یک نمایش با استندآپ کمدی می گویم) این مشکل شاید بیشتر از شالوده و پایه ی کار نشات می گیرد. بنای نمایش بر پی شخصیتها ریخته شده است نه داستان. می شود گفت در اینجا خط داستانی حتا ضعیف تر از خط داستانی نمایش دو ساعت با... است. در آن نمایش اصل بر آن بود که تماشاگر شاهد برخورد یک روشنفکر ایرانی با یک فرد عامی روستایی(صمد که به تاکید صیاد روی دیگر سکه ی خود ماست و هر ایرانی یک صمد در درونش دارد) باشد و حاصل این رویارویی ، این برخورد روشنفکر و عامی، این تضاد بین شخصیتها سازنده ی کمدی باشد. اما اینبار خط داستانی فاقد چنین تضادی است.برخلاف پیرنگ جدی نمایش دو ساعت با... اینبار پیرنگ نمایش-یعنی رفتن خرسندی در لباس یک دکتر تراپی نیز یک شوخی است و همین باعث می شود تا تماشاگر آن را جدی نگیرد. این جدی نگرفتن و نپذیرفتن خط داستانی باعث می شود تا تماشاگر دلیلی برای دنبال کردن نمایش نداشته باشد. اگر در موارد پیشین تماشاگر به تماشای صمد می نشست تا ببیند که اینبار چه اتفاقی برای او می افتد و او با چه ترفندی از موانع می گذرد، اگر تماشاگردنبال آن بود تا در نهایت ثمره ی برخورد رویاروی روشنفکرو مردم(خودش) را ببیند، اینبار تنها نمایش را دنبال می کند تا شوخی های جدید ببیند(و یا بیشتر بشنود) و بس. آنچه تماشاگر را تا به انتها می کشاند امید به دیدن شوخی های تازه و لحظات طنز است نه کنجکاوی به دانستن اینکه "و بعد چه می شود؟". همین مسئله کار را تبدیل به زنجیره ای از شوخی های مختلف کرده که با نخی نه چندان قوی به یکدیگر متصل شده اند، نخی که قرار است مهره هایی گاه بسیار بزرگ و سنگین و گاه بسیار خرد و نحیف را در کنار یکدیگر جای دهد. به همین علت می شود گفت به آسانی می توان بخشهایی از نمایش را با یکدیگر جابجا کرد و یا بخشهای به آن افزود یا از آن کاست بی آنکه به کلیت صدمه ای وارد شود. درست به همین دلیل و از آنجا که گروه تازه در آغاز تور نمایشی شان هستند بد نیست اگر به این زنجیره ی شوخی ها توجه بیشتری بکنند و با افزودن و کاستن هایی کم و بیش سطح کار را ارتقا دهند. حال که از اوج نمایشی به آن شکل کلاسیک خبری نیست بهتر آن است که گروه به این اوج گیری در قالب بیان و نوع شوخی ها بیشتر توجه کنند. در شکل فعلی تماشاگر صحنه به صحنه منتظر دیدن شوخی های بیشتر و تازه تر و بزرگتر است و اگر این خواسته بر آورده نشود کار خسته کننده خواهد شد. دراجرای فعلی تا حدودی این اتفاق افتاده است اما جا برای پررنگ تر شدن دارد. گاه به گاه در طول اجرا شاهد شوخی هایی قوام نیافته هستیم، یا شوخی هایی که پیشتر در کارهای فردی -بخصوص خرسندی- بیان شده بودند و اینجا تکرار می شوند: مانند شوخی مردان ایرانی که قلبشان را در ایران جا گذاشته اند و زنهای ایرانی که قلبشان را به اضافه ی تکه ای از بینی شان! برای کسی که قبلآ این شوخی را در استندآپ کمدی های خرسندی دیده است به دلیل یادآوری می تواند هنوز خنده آور باشد اما در این اجرا طرح سریع آن بدون بازی با بیان و فاصله گذاشتن میان نقطه اوج شوخی با دیگر بخشهایش آنرا تبدیل به یک شوخی قوام نیامده کرده است، این مثالی از آن شوخی هایی است که به علت سریع و در جای نامناسب گفته شدن به اصطلاح حرام شدند. شاید کمی جابجایی و حذف برخی شوخی های ضعیف برای زمان دادن و پروراندن نقاط قوت بیشتر، راه حل مناسبی برای رسیدن به این مقصود باشد. نکته ی دیگر آنکه نمایش هنوز بیشتر نمایش ِ صمد است، بیشتر مواقع بار را صیاد بر دوش می کشد و هنوز از آن هادی خرسندی بذله گوی حاضرجواب خبری نیست و این در حالی است که در نمایش، خرسندی بیشتر مخاطب را مستقیم قرار می دهد و می تواند از این فرصت بهتر استفاده کند همانگونه که پیشتر در نمایش دوساعت با... می کرد. هنوز هم اینجا خرسندی نقش ناقدش را دارد اما هنوز به آن قدرتی نرسیده است که در نمایش پیشین داشت. به یاد بیاورید آن صحنه از نمایش دو ساعت با... را وقتی خرسندی از صمد می خواهد تا با او سرود ای ایران را بخواند و او نمی تواند و درست بعد از قهقهه ی سرخوشانه ی تماشاگران مانند یک جراح بیرحم تیغش را به کار می اندازد و مستقیم رو به تماشاگران حقیقتی را به یادشان می آورد که بسیاری را در جا به فکر می اندازد، وقتی می گوید: چرا می گویید سرود را بد نخواند؟ و با طعنه گله می کند از کسانی که پس از این همه سال هنوز قادرنیستند به خواندن سرودی که عملآ سرود ملی ایرانیان به حساب می آید، یعنی بخش عمده ای از همان تماشاگران. وقتی در جاهایی آگاهانه توپ را زمین تماشاگران پرت می کند و تلویحآ ایشان را در مقام صمد قرار می دهد. اما زیباترین شوخی های نمایش آن نکاتی است که دو پهلو به تماشاگر گفته می شوند، جاهایی که تماشاگران گاه در تردید می مانند که آیا بخندند یا نه؟ وقتهایی که طرف شوخی نه اشخاص روی صحنه بلکه خود تماشاگران هستند. وقتهایی که باورهای مذهبی و خرافات ایرانی دست آویزی می شوند تا صیاد و خرسندی اوج ظرافتشان را رو کنند و و زیرکانه نیشی نثار تماشاگرانشان نمایند. یا آنجا که به پناهندگان جان در خطر ایرانی! می پردازند، یا آنجا که با یک شیر یا خط آگاهانه روی دیگر سکه ی رفتارمان را پیش رویمان قرار می دهند: بی پروا به نقد اخلاقیات ایرانی می پردازند، به نقد من من زدنها و از پوچ ها گفتن هایمان. این یعنی وارد شدن به حیطه ای که همگان را خوش نمی آید و مطمئنآ بسیاری بر خواهند آشفت، هر چند شاید به زبان نیاورند. تنها دریغ من از کمی اینگونه شوخی هاست و این نقدها. اینگونه نقدها چیزی است که لازمه ی جامعه ی امروز ایرانی است و انجام این عمل خود دلیلی بسنده برای ارج نهادن به کار گروه نمایشی است که به زبان ساده نکاتی جامعه شناسانه را به مخاطب تزریق می کنند. تنها یک مقایسه ساده میان آنچه صیاد عرضه می کند با دیگر کمدی های باب روز و پر مخاطب ایرانی بویژه در محتوا بسنده است تا بشود به ارزش این کارگروه پی برد.و در آنجا نیز چون بار قبل، نمایش با تلخی پایان می یابد. هنوز آن رابطه ای که باید میان روشنفکر و مردم برقرار نشده است، گویی صیاد و خرسندی به تلخی به یادمان می آورند که در این ده سال آنچنان عوض نشده ایم!
روی دوم سکه:روی دوم سکه داستان غم انگیز نمایش ایرانی در غربت و مشکلات آن است. داستان سروکله زدن یک گروه نمایشی با برنامه گزارانی که کوچکترین اطلاعی از هنر و نمایش ندارند و آنرا تنها به چشم یک منبع درآمد دیگر می بینند و بس. برای همین کمترین تلاشی برای فراهم آوردن حداقل امکانات برای گروه نمایشی انجام نمی دهند. به اسم در سالن هتل هیلتون برنامه برگزار می شود اما این سالن برای اجرای نمایش نیست. سالنی که یک پشت صحنه ی مناسب ندارد، جایی برای استراحت گروه ندارد، نور ندارد، امکانات صوتی ندارد، صحنه ندارد، سالنی که به همه کار می آید الا اجرای نمایش. مانند مراسم عروسی ایرانی بخشی را سن کم ارتفاعی(حدود 30 تا 50 سانتیمتر) زده اند که نمایش بر روی آن اجرا شود و باقی را صندلی چیده اند. کف سن صدا می کند و اجازه ی رفت و آمد آزاد به بازیگران نمی دهد. صندلی ها پشت سر یکدیگر در یک خط و سطح چیده شده اند و بالطبع هرچه عقب تر بروی تعداد سرهای جلوی رویت بیشتر می شود. بی نظمی و به هم ریختن نظم چینش سالن بعد از ورود تماشاگران بخشی دیگر از داستان است، بخصوص هنگامی که برنامه گزار چهار صندلی جلوتر از همه می چیند تا دوستانی را که قبلآ قولهایی شاید به ایشان داده بر آنها بنشاند. وسایل صحنه در حد صفر است هرچند به قول خود صیاد دیگر برای اجرای نمایش در غربت مجبورند راهی مشابه آنچه پیشینیان در نمایشهای ایرانی انجام می دادند در پیش بگیرند، به این معنی که تمامی بار را بر دوش بازیگر و متن بگذارند و تا آنجا که می شود با کمترین ابزار صحنه و کادر فنی نمایشی را تدارک ببینند که در هر کجا و هر شرایطی امکان اجرایش باشد. تکیه بر ابزار صحنه ای که یا بشود راحت جابجایش کرد و یا به آسانی در هر جایی مشابه اش را یافت. به زبان خودش نوعی تئاتر فقیر اما نه صد در صد به مفهوم گروتوفسکی وارش!همچنان در میان اجرا شاهد زنگ خوردن تلفنهای همراه هستیم و پچپچه ی کسی که به آن پاسخ هم می دهد! به هر حال همه جا باید تمدن ایرانی را به رخ بکشیم؛ عدم احترام گذاشتن به حقوق دیگران و درک پایین را.
با وجود تاکید کردن در تمام پوسترها و تبلیغات باز در میانه ی اجرا هادی خرسندی باید تماشاگری را رو در رو(چندین بار) مخاطب قرار دهد که فیلمبرداری نکنید. حال فلاشهای دوربینهای عکاسی ای که در میان اجرا دائم زده می شدند و چشم را می آزاردند و دستهای دوربین به دستی که در جلوی چشمهایت بالا می آیند و دید دیگر تماشاگران را کور می کنند، بماند.
با این همه شاید بسیاری از کمبودها تنها ویژه ی اجرای لیدز باشند که تا آنجا که من می دانم دومین اجرای این نمایش بود و هنوز حکم آخرین اجراهای تمرینی را دارد و بسیاری از ضعف ها به مرور با اجراهای بیشتر و جاافتادن نمایش از میان خواهند رفت.همه ی اینها به کنار به گمان من پرویزصیاد نه تنها برای پیش کسوتی اش در عرصه تئاتر و سینما، در عمری گذاشتنش بر سر هنر و دانش بالایش، که همچنین برای عشقش به ایران زمین و فرهنگ ایرانی و تلاشش برای روشن نگاه داشتن چراغ کم سوی نمایش ایرانی در غربت با همه ی سختی ها قابل تقدیر است و احترام، آنچنان که باید در برابرش به پا خاست و سر فرود آورد. امید که شاهد کارهای بیشتر و بهتری از او و همکارانش باشیم.

این هم لیست کامل اجراهای اروپا با تاریخ و مکان و شماره تلفن و هرچیز دیگر که لازم داشته باشید.

آنچه که در پی می‌آید بخشی از گفتار ده فرمان برای نویسندگان نوشته‌ی استيفن ويزينسكی و ترجمه‌ی مینو مشیری است. مدتها پیش خوانده بودمش و گفتگویی با عزیزی به یادم آوردش. بد ندیدم اینجا بخشی از آن را باز چاپ کنم( البته با اجازه‌ی صاحبان اثر). به گفتگوی آن شب ما و حال امروزمان بسیار نزدیک است. هرچند شاید به زبانی حدیث بسیاری باشد.

¤ در بيست‌وچهار ساله‌گی پس از شكستِ شورشِ بوداپست در سالِ ۱۹۵۶، با فقط پنجاه واژه دانشِ زبانِ انگليسي خود را در كانادا يافتم. وقتی كه درك كردم كه من‌بعد نويسنده‌یی بی‌بهره از زبانی برایِ نوشتن شده‌ام، با آسانسور به بالاترين طبقه‌یِ ساختمانی بزرگ در خيابانِ منچستر در شهرِ مونترال رفتم. می‌خواستم از آن بالا خوداَم را در خلا پرتاب كنم. وقتی از بالایِ بام پايين را نگريستم، از تصورِ مردن بيش از حد ترسيدم، اما ترسِ بيش‌تری از شكستنِ ستونِ فقرات‌ام و سپری كردنِ مابقیِ عمر رویِ صندلیِ چرخ‌دار گريبان‌ام را گرفت. تصميم گرفتم به زبانِ انگليسي بنويسم. كاشف به عمل آمد كه آموختنِ نوشتن به زبانی ديگر به مراتب آسان‌تر از خودِ نوشتن است. در نتيجه شش سالِ آزگار را در مرزِ فقر سپری كردم، تا توانستم سرانجام كتابِ “در تحسينِ زنانِ جاافتاده” را بنويسم. اگر هوش و حواس‌ام را به البسه و اتومبيل داده بودم بی‌ترديد از عهده‌یِ اين كار بر نمی‌آمدم، يعني اگر تنها انتخابِ ديگراَم بامِ آن آسمان‌خراشِ كذايي نبود. از نويسنده‌گانِ مهاجری كه می‌شناختم، تعدادی به دنبالِ كارهایِ كوچكی چون فروشنده‌گی يا پيش‌خدمتی رفتند تا به گفته‌یِ خوداِشان نخست دارایِ يك پايه‌یِ اقتصادی شوند و سپس با نويسنده‌گی امرارِ معاش كنند. يكی از آن‌ها هم‌اكنون صاحبِ رستوران‌هایِ زنجيره‌یی است و ثروت‌مندتر از آن‌چه من هرگز خواب‌اش را ببينم. اما نه او و نه سايرين ديگر هرگز دست به قلم نبردند. اين شما هستيد كه بايد تصميم بگيريد، كدام برایِ‌تان اهميتِِ بيش‌تری دارد؛ زنده‌گیِ خوب و مرفه يا خوب نوشتن. خود را اسيرِ جاه‌طلبی‌هایِ متضاد نكنيد.¤

گفتی سابقه‌ی فرهنگی چند ساله؟

دو هفته‌ای مهماندار خانواده بودم که آمده بودند از چهارگوشه‌ی دنیا. بعد از سالها دیدار٬ وقت برای خوابیدن کم می‌آوردیم چه برسد به کارهای دیگر.روزی از این روزها که از قضا هوای همیشه ابری انگلیس با ما سر مهربانی داشت و آفتاب بفهمی نفهمی می‌درخشید همه با هم شال و کلاه کردیم تا به راندهی پارک لیدز برویم و کبابی راه بیاندازیم. این راندهی پارک جای بسیار با صفایی است٬ پارکی بزرگ با یک دریاچه‌ی مصنوعی و یک قلعه‌ی قدیمی در کنارش و یک بنای نوساز در وسطش٬ همان که عکسش را اینجا می‌بینید. بخاطر شباهتش به مقبره‌ی حافظ ما آن را حافظیه می‌نامیم! دردسرتان ندهم تا در پارک جاگیر شویم٬ راه افتادیم تا گردشی بکنیم و البته چون یک مهمان شیرازی هم داشتیم حتمآ حافظیه شهرمان را نشانش دهیم تا او هم بعد از سالها غربت نشینی یاد دیاری کرده باشد.به بنا که رسیدیم و طوافی به دورش کردیم٬ هنوز فاتحه خواندمان تمام نشده بود که چشممان روشن شد به این دو خط یادگاری که یکی دیگر از هموطنان ساکن انگلیس ما بر روی این بنا نوشته بود:

به گمانم به اندازه‌ی کافی گویا هست. عرق شرم بر بدن انسان می‌نشیند و از هموطنی با اینگونه حیوانات احساس تنفر می‌کند.امیدوارم کسی متوجه نشود که این نوشته به فارسی است.

به قول آن عزیزمان گویا ما چون عرضه‌ی یادگار گذاشتن ناممان به درستی را نداریم پس از سوی دیگر بام رفته و هر چشمه‌ای که یافتیم یک کارخرابی در آن می‌کنیم تا ناممان جاودانه بماند!

این مختص اینجا هم نیست. به همان تخت‌جمشید و پاسارگادمان هم رحم نکرده‌ایم. در و دیوار سی‌و‌سه پل عالی‌قاپو هم پر از همین مزخرفات است. می‌توانم ادعا کنم از بناهای تاریخی ایران هر کجا را که دیده‌ام از این نشان فرهنگی ایرانیان بی نصیب نمانده است. راحتتان کنم : به گمان من تفاوتی هم بین این فحش خواهر و مادری که اینجا نوشته شده و آن عاشقانه نویسی و تاریخ‌گذاری های جاهای دیگر وجود ندارد. در ضمن همه‌ی اینها را یک نفر ننوشته است. اینها همه کار خودمان است. بخشی بزرگی از این هفتاد میلیون می‌نویسند و بخش کوچکی بی‌تفاوت تماشا می‌کنند و هیچ‌کس هیچ نمی‌گوید. بخش کوچکی کلاهبرداری و دزدی می‌کنند و بخش بزرگی تحسین و تمجید زرنگی! ایشان در کلاه‌برداری. شکر خدا هر ایرانی‌ای که می‌خواهد از انگلستان برای همیشه برود هرچه بتواند کلاه‌برداری می‌کند و بعد فلنگ را می‌بندد. از خریدن چند خط موبایل و استفاده از آنها تا آنجا که می‌شود و البته پرداخت‌نشده رها کردنشان و رفتن تا وام گرفتن و ... . اسمش را هم می‌گذارند زرنگی. باقی هم تماشا می‌کنند و حسرت می‌خوورند که چرا خودشان نمی‌توانند این کار را بکنند. در ژاپن به ایرانیان به چشم خلافکار نگاه می‌کنند. آن مشتی بچه تهران با افتخار می‌گوید که خلاف ایتالیا دست ایرانیان است(منظور مواد مخدر است) خوب چشمتان روشن. برای هیچ‌کس هم مهم نیست که چگونه برای دوزار منافع شخصی همه با هم لنگهایشان را داده‌اند هوا و ترکمان می‌زنند به دوزار آبروی باقی مانده برای ایرانیان. می‌خواهم بگویم همه‌ی گناه بی‌آبرو و ارزش شدن امروزمان در دنیا را گردن جمهوری اسلامی و رهبرانش نیاندازید٬ خودمان هم کم آبرو نبرده‌ایم. به عبارت بهتر اکثریتمان توفیر چندانی با رهبرانمان نداریم٬ اگر بدتر نباشیم!

من هم اگرمی‌خواستم فیلمی مانند سیصد بسازم٬ مردمانی با رهبرانی آنچنانی(تلویزیونتان را روشن کنید تا ببینید چنانی!) و نشانگانی فرهنگی اینچنینی را جز به آن‌گونه نشان نمی‌دادم. هرچند باز چهره‌ي ایرانیان در آن فیلم تخیلی از چهره‌ی واقعی آقای رئیس‌جمهور زیباتر است!

و برادر٬ جان دل٬ انسانی که هنوز به آن درجه از فهم نرسیده است و نادانی و بیسوادی و بی‌فرهنگی‌اش را اینگونه نشان می‌دهد... شایسته‌اش همان رئیس جمهور است!

چرا ما در این دایره سرگردانیم!

گویا ما برای خودمان یک پا آدم قابل اعتمادی شده ایم و خودمان بی خبریم! عرض می کنم چه طور:

چندی پیش با یکی از دوستان ایرانی بودیم: عزیزی دیگر از راه رسید و بعد از سلام و چه خبر معمول دو دوست ما شروع کردند به صحبت: آن هم از آن صحبتهایی که در اینجا کسی هرجا و جلوی هرکس نمی کند. اشتباه نکنید، اصلآ منظورم مسائل خانوادگی نیست، بلکه کاملآ برعکس، موضوع گفتگو حول مسائل کاری و بیزینسی! بود. آخر اینجا ایرانیانی که من دیده ام حاضرند درباره ی کل جریان هم خوابگی دیشبشان با زنشان حرف بزنند اما خدای ناکرده یک کلمه از دهانشان در نرود که مثلآ یکی از آنها می خواهد یک دکان فکستنی آن سر انگلیس بخرد! اگر باورتان نمی شود بروید از آنهایی که دیده اند بپرسید تا ببینید که عین حقیقت است! حالا همه اش به کنار فقط خواستم بگویم چقدر من آدم قابل اعتمادی شده ام که دو نفر ایرانی در برابرمن درباره ی مسائل بیزینسی! صحبت می کنند.به هرحال، خلاصه اش اینکه آن نفر دوم قصد خرید دکانی داشت و پول کم آورده بود و به نفر اول پیشنهاد می کرد که بیاید و شریک شود و سرمایه بگذارد و این حرفها.
حالا همه اش به کنار، در نهایت نفر اول از نفر دوم یک مهلت کوتاه تا روز بعد خواست تا جواب دهد.
نفر دوم رفت و من ماندم و آن نفر اول. از سادگی(آخ که چقدرهم من ساده ام) پرسیدم:

فلانی، چرا همین الان جوابش را ندادی؟ قصد مشورت با خانمت را داری؟

گفت: مجتبا جون هرچی می خوای بگی بگو، اما راستش من یک اعتقادی دارم و قبل از تصمیم گیری باید یک کاری بکنم.
پرسیدم چه کار؟(البته اینبار بیشتر از روی فضولی بود نه سادگی)

گفت: راستش من باید استخاره کنم.

گفتم بابا بی خیال، استخاره کیلو چنده؟

گفت من یک اعتقادی دارم باید انجام دهم. نکنم نمی شود!
از شما چه پنهان از اینجا به بعدش سادگی مان رفت و فضولی مان حسابی گل کرد. پرسیدم:
خوب حالا چطوری استخاره می کنی؟
گفت با قران.
گفتم خوب چطوری؟
گفت راستش می دهم کسی بگیرد؟
گیر سه پیچ داده بودم و طرف هم اصلآ مایل به توضیح نبود.

پرسیدم: کی؟
گفت زنگ می زنم ایران برایم بگیرند.باز پرسیدم کی؟
گفت نمی دونم به خدا!
گفتم یعنی چی نمی دونی؟
گفت راستش یک شماره هست زنگ می زنم استخاره می گیرم!
باحاله نه؟ منم برایم همین اش جالب شد.
گفتم خوب این شماره ی کیه؟

گفت نمی شناسم. نه من اون رو می شناسم و نه اون من رو.
گفتم پس چه جوری؟
گفت: یک شماره هست زنگ می زنم می گم می خواهم با حاج آقا صحبت کنم و یا می خواهم استخاره بگیرم. بعضی وقتها می گن مثلآ بعد زنگ بزن یا حاج آقا دارند نماز می خوانند. بعد وقتی با حاج آقا صحبت کردم می گم می خواهم یک استخاره بگیرم و بعد اون مثلآ می گه این کار خوبه یا شره یا صبر کن یا یه چیزی مثل این.
یک سوال منطقی می پرسم:
- خوب این بابا چی گیرش می یاد که این کارها را بکنه؟
می گوید: حاج آقا نباتی چی گیرش می یاد که با یک تیکه نبات همه را شفا می ده و اونقدر آدم هر روز در خانه اش صف می کشند؟ برای رضای خدا! یک آدم خیره!
می گم بابا یارو هرچقدر خیر باز نمی شه که صب تا شوم بشینه توی خونه اش تلفنی واسه ملت استخاره بگیره، خرج زن و بچه اش از کجا می یاد؟
گفت : اینهاش را من دیگه نمی دونم اما هرچی تاحالا ازش پرسیدم درست گفته به خدا!
علاقمند شدم، گفتم: اگر می شه شماره را بده من هم یک امتحانی بکنم. جالبه اینکه یکی وقتش را رایگان بگذاره برای اینکه برای دیگران استخاره بگیره.
گفت: حرفی نیست اما قبلش باید اجازه بگیرم. این شماره را همه ندارند.
یک مرتبه مهم ترین سوال به نظرم آمد:
-این بابا کجا هست؟ تهرانه؟
پاسخ: نه، قم ِ!
خوب بالطبع همه چیز برایم روشن شد. همانطور که حتمآ برای شما هم روشن شده است. باورتان بشود یا نه من حتا می توانم چهره ی آن بابا را هم تصور کنم. آن بابایی که در قم نشسته و از بیت المال و و خمس و زکات و فطریه و عیدیه و هزار و یک چیز دیگر ِ من و شما خرج زندگی اش در می آید تا آقا در خانه اش بنشیند و رایگان فال و استخاره برای خلق الله بگیرد و خرافات انتشار دهد! حرف هم بزنی متهم به هزار و یک چیز می شوی. بابا اگر اینگونه است پس من هم می توانم آدم خیری باشم، یکی پیدا شود خرج زندگی و دانشگاه من را بدهد قول می دهم روزی هشت ساعت برایش استخاره بگیرم، آن هم همه جور! تازه یادم هست پدربزرگم فال نخود هم بلد بود، گمانم چیزهایی یادم مانده، کسی خواست فال نخود هم می گیرم! دیگر خَیِّرتر از این! حاج نبات و حاج قند و شکر هم به این خیِّری نیستند!
حالا شوخی اش به کنار تلخی داستان ماجرای این هموطن ماست که نمونه ی بارز هزاران دیگری است که من و شما هر روز در کنارمان می بینیم، اگر خودمان یکی از آنها نباشیم. وقتی طرف بعد از چند سال زندگی در انگلیس، وقتی به قول خودش چندین کشور را دیده و سفر کرده، سالها آلمان بوده، باز هم از وسط شهر لیدز زنگ می زند به قم تا استخاره کند ببیند آیا ده یا بیست هزار پوند برای خرید یک مغازه ی شریکی سرمایه گزاری کند یا نه، دیگر چه انتظاری برای ساختن دارید؟ خودمان را گول نزنیم. همه کارمان همین است. تازه این آدم کسی است که به قول خودش از ایران خارج شده برای فرار از آدمهایش! از حماقتهایشان! از حکومتش! گهگاه دیده اید که در همینجا اشاره ای به بعضی از همین دوستان وبلاگ نویس کرده ام. کسانی که متعلق به همین دسته اند. همین آدمهای معمولی. همینها که کنارمان هستند، بسیار خوش برخورد، بسیار مهربان، بسیار دوست داشتنی و مردم دار. اما ذهنیتشان اینگونه است. انسانهایی که از دانستن و روشن شدن گریزانند، و واقعیت این است: بیشتر مشکلات امروز من و شما برخاسته از حماقتهای همین انسانها است، نه از حکومت، نه از قدرتهای بیگانه و نه حتا از فلان و بهمان دین. از انسانهایی است که همه چیز را احمقانه می خواهند. باور کنید در همان کشورهای عربی که اسلام در اصل متعلق به آنها و برخاسته از ریشه و فرهنگ ایشان است، در همان دوبی و کویت و عربستان هم هیچ کس تصمیم گیری هایش را ه استخاره نمی سپارد. ما_ایرانیان با فرهنگ_ از رئیس جمهورمان گرفته تا بقال سر کوچه مان، به جای اندیشیدن و عاقلانه تصمیم گرفتن همه چیز را به استخاره و فال سپرده ایم و بالطبع بعد از هر گند زدنی همه ی تقصیرها را به خواست الهی تعبیر می کنیم تا شانه از بار مسئولیت را خالی کنیم.
و برادر من تا ما اینگونه ایم، چرخش چرخ نیز همینگونه خواهد بود!

پانوشتها:
1. اولآ دم این رفقای ما گرم! من چه آدم دهن قرصی هستم، ماجرای بیزینسشان را به کسی نگفتم اما بر روی اینترنت قرارش دادم!
2. آن رفیق ما به ان شماره ای که داشت زنگ زده بود و می گفت گویا آن حاج آقا فوت کرده است اما از همانجا شماره ی دیگری به او داده اند که می تواند برای استخاره کردن با آن تماس بگیرد، خود بخوان حدیث مفصل... .
3. سه تر از این می خواستید؟ متاسفانه تمامی این ماجرا حقیقت دارد و گفتگوها تقریبآ به همین شکل صورت گرفته است. تلخ ترین بخش داستان برای من اینجاست که با وجود زیستن در انگلیس مجبورم مجاورت با اینگونه تفکرات را همچنان تحمل کنم.
4. اصلآ نگران نباشید، برای امتحان هم شده می خواهم در اولین فرصت آن شماره استخاره را بگیرم و زنگی بزنم و اسشتخاره کنم و ببینم آیا باید به این چرت نویسی در وبلاگ ادامه دهم یا نه؟ اگر دیدید دیگر چیزی ننوشتم بدانید: یا مرده ام! و یا استخاره کرده ام بد آمده است.
5. سالها پیش در نمایش بابک، پور خون اشاره ای به این بخش فرهنگ ایرانی\اسلامی کرده بودم، به طعنه و طنز. همان زمان به همین دلایل شاید نمایش مجوز اجرا نگرفت. امروز دوباره یا آن درد می افتم و آن زخم که گذر بیش از پنج سال نه تنها ترمیمش نکرده که گویا عمیق تر هم شده است. امید که فرصتی دست دهد تا بتوانم نمیشنامه ی بابک را در همینجا برای خواند بگذارم.

نمی‌دانم تا کنون از اکبر سردوزامی چیزی خوانده‌اید یا نه؟ لینک وب‌سایتش همین بغل در بخش داستانی‌ها قرار دارد(آخر او داستان‌نویس است در اصل!).سردوزامی از آنهایی است که در نوشته‌هایش از واژگان ممنوعه یعنی همینها که معمولن با نوشتن دو یا سه نقطه سانسورشان می‌کنیم زیاد استفاده می‌کند٬ و البته به عمد. اینکه بعضی وقتها زیاد از حد است( به اعتقاد من) چیز دیگری است. به هر حال٬ من یکی گهگاه سری به کشکولش( یعنی همان وب‌سایتش) می‌زنم. اگر رفتید خودتان می‌بینید که از شیر مرغ در آن یافت می‌شود تا جون آدمیزاد٬ از عکس‌های لخت‌و پتی تا تصاویر و شاهکارهای هنری.همه‌اش به کنار این یک مطلبش را من خیلی خوشم آمد٬ این داستان پناهندگی‌اش را. فقط بگویم برای بالای هجده سال است٬ و البته دوستان بسیار مبادی آداب نیز نخوانند بهتر است. همه‌ی مطلب به کنار آن گفتگوی نهایی سردوزامی و گلشیری٬ آنجا که گلشیری به او می‌گوید اکبر برو و دل سیری از عزا در آور.... یکی از باحال‌ترین بداهه جواب‌دادن‌‌ها است که اگر گفتگو به راستی به همین شکل بوده باشد٬ جنبه‌ی دیگری از شخصیت گلشیری را نشان می‌دهد. خودتان بخوانید:
گوشه‌ای از روایت فرار اکبر ما

جامعه‌شناسی از نوع غير خودمانی...

همینطور از بخت بلندم سر از این وبلاگ در آوردم و یک نگاه گذرا کردم و این مطلب و عکس را دیدم:انگشتر فیروزه‌ی انگشتر کوچکم.بنا به روایت راوی(در متنی که شما هم می‌توانید بخوانید) این عکس در سالهای ۵۸ یا ۵۹ گرفته شده است٬ تصویر پشت سرمثلآ مقبره‌ی علی‌بن‌موسی‌الرضا است. باقی هم که پیداست. متن هم که هست. آن عکس ِ سی سال پیش و این نوشته‌ی جوان امروز کافی هستند تا نشان دهند آن زمان از کجا خوردیم این علم را و امروز از کجا می‌خوریم همان علم را!در کنار هم مقایسه‌شان کنید: طرز تفکر جوان امروز ایرانی را(همینها که امید ساختن ایران را ازشان داریم و جا و بیجا به رخ عالم و آدم می‌کشیمشان) با طرز تفکر سی سال پیش.باز هم به دقت به عکس نگاه کنید. تصویر پشت سر بارگاه ملکوتی علی‌بن‌مو‌سی‌الرضا است٬ نه سفارت انگلیس!چقدر جلو رفته‌ایم؟ از کدام سو؟ رو به عقب؟!!

با احترام جناب جواد بیژنی نویسنده‌ی مطلب انگشتر عقیق... که در پست قبلی لینکش را قرار داده بودم به ای‌میل من یادداشتی فرستاده‌اند که به احترام‌شان عینآ اینجا بازچاپش می‌کنم. توضیحات بیشتر را بعدآ برای ایشان و دیگر دوستان در همینجا خواهم نوشت.اما نامه‌‌‌ی ایشان:
سلام دوست عزیز
امروز که داشتم آمار بازدید وبلاگمو بررسی می کردم دیدم بازدید کننده ای از آمریکا با لینکی از وبلاگ شما اومد. چون آدرس وبلاگتون آشنا نبود کنجکاو شدم وبلاگتون ببینم. ولی متاسفانه دیدم وبلاگتون فیلتر شده. کنجکاویم بیشتر شد و خلاصه با فیلترشکن اومدم وبلاگتون ودیدم بله! شدم سوژه آخرین پست وبلاگتون در هر حال چند مطلب بود که خوایتم برای شما و بازدید کنندگان وبلاگتون عرض کنم
1- هر کی که یه نگاه گذرا به وبلاگم داشته باشه می بینه که اصلا قصد اینو ندارم که به مسائل سیاسی و حتی اجتماعی بپردازم بیشتر موضوعات شخصیه و یک سری عکس که با توجه به دغدغه های هنری گرفتم و یا برام جنبه نوستالوژیک دارن.
2- عزیزم علاوه بر شما تو همون پست من و انگشتر فیروزه انگشت کوچیکم دوست دیگه ای هم بابت عکس آیت ا.. خمینی به من خرده گرفت و اما سوال من از شما و دوستانتون: چرا به هر چیزی با دید سیاسی نگاه می کنید آیا مطلب این پست بوی سیاست می داد؟ شما و دوستانتون احتمالا از اون آدمایی باید باشید که آگه عاشقی رو ببینید که یک تار موی معشوقشو توی کتابش با حساسیتی فوق العاده نگاه میکنه به بی عقلیش پوزخند می زنید. اینو گفتم بدونید هر چیزی رو نمیشه با خط کش کوتاه علوم روز اندازه گرفت. عشق به خاطرات و مقدسات دینی از همین نوعه. حتی یه مسیحی که صلیبی رو عاشقانه به سینه اش فشار میده.
3- من جوون ایرونی که شما ازم ناامید شدی همونی ام که سرم واسه چیزی که شما ها دغدغه امروزتون سالها پیش درد می کرد. خیلی زیاد هم. سالها از پی هم اومدن. از ناکارامدی و رنگ عوض کردن دوستانتون که همش ادعا دارند و نظریه پردازی میکنن خسته شدم. نه من خیلی از هم سالان من.هیچ به این فکر کردید شعار های بی اثر شما چند قدم هر چند کوچیک ما رو به سمت همون چیزهایی که آرزوشو دارید جلو برده. قدری منصف باشید. دیر نیست خود شما عم چند وقت بعد از این تکرار خسته بشید و نومید برین دنبال دلمشغولی های کوچیک . مث هنر و ادبیات. جایی که آدمای پر ادعا فضا رو شلئغ نمی کنن. جایی که مجازیه و دنیا رو جوری که دوست دارید می بینید
4- عزیزم قصدم تکدر خاطر شما نبود. بخششید منو. در هر حال اگه صلاح دونستید پاسخ منو در جواب اون پست منعکس کنید
با مدعی نگویید اسرار عشق و مستی تا بی خبر بمیرد در درد خودپرستی

توضيح

گفته بودم مختصر و کوتاه درباره‌ی آن عکس خواهم نوشت٬ الوعده وفا!شاید لازم باشد اول از همه تاکید کنم که آنچه گفته می‌شود به منظور یک شخص خاص نیست و در این مورد نویسنده‌ی آن مطلب.اول از همه اگر نگاهی به تیتر آن مطلب بیاندازید عنوانش هست: جامعه‌شناسی غیر خودمانی! منظور من از برگزیدن این تیتر صرفآ یادآوری کتاب معروف جامعه‌شناسی خودمانی بود و تاکید بر اینکه این مشت ِ نمونه‌ی خروار است.اما خود عکس٬ از من بپرسید به عنوان یک شاهکار و سند مهم معرفی‌اش می‌کنم٬ چرا؟همه‌ی ما از این عکسهایی که به عنوان رسم و جزء جدایی‌ناپذیر مراسم زیارت مشهد شده‌اند زیاد دیده‌ایم. اگر مثل من تا کنون گذرتان به آن‌ور‌ها نیافتاده باشد باز هم به احتمال زیاد در خانه‌ی دوستی و یا آشنایی دیده‌اید. می‌خواهم بگویم این شکل از عکس٬ یعنی یک معمولآ یک خانواده یا همان زوار ایستاده در برابر پارچه‌ای نقاشی شده و یا عکسی از مرقد علی‌بن‌موسی‌الرضا ریشه‌ای طولانی در فرهنگ اسلامی ایرانیان دارد.(البته واضح است که منظور از بعد از ورود عکاسی به ایران است!). راستش نمی‌دانم اولین این عکسها متعلق به چه سالی است و ای کاش کسی تحقیقی در این مورد می‌کرد. به هر حال همانطور که جناب بیژنی عزیز در متنشان اشاره کرده‌اند زیارت مشهد عناصر جدایی ناپذیری دارد که همه می‌شناسند٬ کبوترها٬ گنبد طلا٬ همان تسبیح و انگشتر نقره و عطر٬ همان عکسها و ... .حال نگاهی دوباره به این عکس بیاندازید: برای دیدن عکس کلیک کنید

عکس در سال ۵۸ یا ۵۹ گرفته شده است. در زمان اوج انقلاب ایران. سوال من این است ٬ علی‌بن‌موسی‌الرضا چه ربطی به خمینی دارد؟ چه دلیلی دارد که این دو باید با یکدیگر بیامیزند؟ چه کسی این کار را می‌کند؟سوال دوم اینکه: خوب٬ رفتیم زیارت٬ می‌خواهیم عکسی هم بگیریم٬ به سلامتی. چه دلیلی برای تعویض لباس و رفتن در ظاهر عربی داریم؟ یعنی با لباسهای معمول همان زمان نمی‌شد عکس انداخت؟حتمآ شما هم چون من بسیار دیده‌اید ایرانیانی را که تمام ماجرای انقلاب را زیر سر انگلیس و آمریکا می‌دانند. طبق معمول و به همان سنت حسنه ما که از هر گناهی مبراییم٬ هرچه هست زیر سر دیگران است. این عکس نشانی برای همین دسته افراد است که نه برادر٬ همه چیز زیر سر انگلیس و آمریکا نیست. من منکر نقش آنها نمی‌شوم اما در وهله‌ی اول این ما بودیم که خوب سواری می‌دادیم که آنها توانستند سوارمان شوند به هر طرف که می‌خواهند برانندمان.به اعتقاد من حتا اگر بخواهیم با دیدگاه اسلامی به داستان نگاه کنیم باز هم دلیلی برای قاطی کردن خمینی با علی‌بن‌موسی‌الرضا نداریم. اگر مسلمان هم باشید باید بپذیرید که چهارده معصوم همان چهارده‌تا بودند و بس و هیچ انسان دیگری به آن رده نخواهد رسید. اما ما ایرانیان چون دست به تندروی‌مان خوب است٬ پایش بیافتند معصومانی معصوم‌تر از آن چهارده تن هم می‌سازیم. خلاصه‌اش اینکه مشکل از خود ماست٬ اگر نه دلیلی بر این همه رنگ عوض کردن نیست. و جالب‌تر از همه اینکه مایی که تا دیروز اینگونه همه‌چیز را با یکدیگر مخلوط می‌کردیم امروز در سرمان می‌زنیم تا بگوییم اینگونه نیست. که ولی فقیه بی‌ اشتباه معصوم وجود ندارد. که تمامی انسانها جایز‌الخطا هستند. که ان تصویر تنها یک نقاشی بود و کولاژی از دو عکس٬ امکان واقعیت‌پذیری ندارد.اینها را هم بد نیست اضافه کنم که این تند‌روی ما همیشه و همه‌جا به همین شکل بوده است. شکل دیگرش که من امروز نگرانش هستم تندرویهای ناسیونالیستی است. امروز بعضی به جای آن دشداشه به نشانهای کهن از انواع و اقسامش آویخته‌اند و به جای ایستادن در برابر آن پرده٬ در برابر پرده‌ای منقش به نقشهای تخت‌جمشید و غیره عکس می‌گیرند. یک‌مرتبه آخرین بازماندگان سلسله‌ی پهلوی را در رده‌ی کوروش قرار می‌دهند و باز به شکلی دیگر همان بازی را تکرار می‌کنند. عشق به وطن را با سلطنت‌طلبی می‌آمیزند. ایران دوستی را شاه دوستی معنا می‌کنند. این هم همان است برادر٬ تنها پالان عوض شده است و بعید نیست چند سال دیگر از این یکی سوراخ گزیده بشویم!این‌را گفتم که متوجه باشید منظور مذهب یا حس‌های شخصی نیست٬ منظور من ما و نوع برخوردمان است.اما مشکل دوم من یادداشت نویسنده است که بهترین شکلی که می‌توانم توصیفش کنم این است که گویا دوست ما هنوز آن لباسها را از تن در نیاورده است.اما یک نکته را ایشان درست می‌گویند و من با آن صد در صد موافقم و اگر جایی یادداشت من از این دایره خارج شده است با تمام وجود معذرت می‌خواهم. و آن اینکه در محدوده‌ی شخصی صد‌درصد هرکسی مختار است هرچه می‌خواهد بکند. به قول ایشان دل به یک تسبیح یا صلیب ببندد٬ هرگونه که از لحاظ روحی تسکین می‌یابد با خدای خود راز و نیاز کند. همه در محدوده‌ی شخصی و به من و شما و هیچ احدالناس دیگری(چه گنده تر و چه کوچکتر) کوچکترین ربطی ندارد.برای من تنها این دیدگاه نشانی بود از تفکری که به طور عام بر جامعه‌ی ایران حاکم است. و چنان تفکری به گمان من شایسته‌اش همان است که امروز به آن دچار است. وقتی هنوز سوراخی را که از آن گزیده‌شده‌ایم نشناخته‌ایم و باز به یاری جستن دست به همانجا می‌بریم٬ دیگر چه امید به تغییر و بهتر شدن؟ این دیدگاه مرا به یاد دوستان دانشجویی می‌اندازد( افتخار آشنایی‌شان از زمانهایی است که با دوستان دانشجو زیاد می‌تابیدم) که در اوج مخالف‌خوانی و اصلاح‌طلبی دم از معلم شهید!!!! شریعتی و استاد دکتر سروش می‌زدند و اعتقاد داشتند که آن نوع نگاه و آن تفکر چیزی‌ متفاوت است و نمی‌توانستند بپذیرند این آش ِ تلخ ِ امروز دست‌پخت همان حضرات است٬ و از این نگاه در نهایت جز آن حاصل نمی‌شود. و این است که آدم را از فردای ایران ناآمید می‌کند. اگر همه می‌گویند امیدوار هستند به فردا٬ متاسفم٬ اما من نیستم. به گمان من راه درازی مانده تا ما بتوانیم از این دایره‌ی تکرار بیرون برویم٬ باید خود را بشکنیم و تغییر دهیم.همین.اما جدا از این همه٬ جناب بیژنی باز دو ای‌میل دیگر ارسال کردند که من از ایشان ممنونم و امیدوارم توانسته باشم با این چند خط منظورم را درست بیان کنم. از همه‌ی اینها گذشته اگر باز هم سری به وبلاگ ایشان بزنید بد نیست٬ عکسهای زیبایی دارد.دوم ااینکه خواستم خطی بنویسم به توضیح برای آن دوستی که با نام یه‌نفر( راستی چرا ما شهامت بین رک خود را نداریم و باید همیشه پشت اسامی و القاب نامهای مستعار پنهان شویم؟) کامنت گذاشته بودند٬ دیدم ایشان بهتر از من ذهن من را می‌خواند و می‌فهمد من چه می‌اندیشم و به چه علت چه می‌کنم و غیره٬ پس حتمآ ایشان می‌دانند منظور من چیست و مثل همیشه ذهن مرا پیشاپیش می‌خوانند و دیگر نیازی به باز‌گويي نیست! با این همه از توضیح مفصلش بسیار سپاسگزارم٬ من یکی را شاد کرد.

تلويزيونهای ايرانی- بخش اول: فيلم و سريال

دیشب را مهمان چندتن از دوستان بودم. دور هم و گپ و گفتگو و باقی قضایا. خانه‌ی این دوستان یکی از آن مکانهایی است که من هر دو یا سه ماه یک بار که می‌روم فرصتی دست می‌دهد تا نگاهی گذرا به شبکه‌های ماهواره‌ای بیاندازم٬ دست کم خوبی‌اش این است که آدم دستش می‌آید در آن‌سوی دنیا چه می‌گذرد و در رویاهایش دلش برای چه چیزی تنگ شده است!ما بودیم و گپ و گفتگو و پیکی که نم‌نم خالی می‌شد و کنترلی که دست به دست می‌چرخید و کانالهایی که دائم عوض می‌شدند و آخر سر هیچ‌چیز دندان‌گیری یافت نمی‌شد و باز از نو: گردش کانالی!شبکه‌ی مهاجر که هیچ٬ راستش مزخرف‌ترین شبکه‌ی تلویزیونی که تا کنون دیده‌ام همین است. اگر روزی٬ کسی٬ جایی دهان ِ گردانندگان و برنامه‌سازان این شبکه را به هر نحوی مورد عنایت قرار داد٬ خدایش خیر دهاد که حق کرده است. برنامه‌های کپی شده آن هم به شکل مزخرفش. مسابقه‌ی یافتن خواننده٬ دیدن نره‌غولهایی که چشمهایشان را می‌بندند و با حس شهرام ناظری آهنگ ابی می‌خوانند. همان آهنگهایی که تا دیروز اگر نوارش را در ماشین یا خانه‌ی کسی می‌یافتند هفت پشتش را می‌سوزاندند.کانال را عوض می‌کنیم: یک سریال ایرانی٬ بد نیست٬ ببینیم هنر تلویزیون در این چند سال به کجا ارتقا!!!! یافته است؟هرچه نگاه می‌کنی کمتر می‌بینی. مزخرف پشت ِ مزخرف. بازیهای به تمام معنا بد. کارگردانی زیر صفر. فیلمنامه هیچ. دیالوگهایی که در نمایشهای مدرسه‌ای هم بچه‌ها از نوشتنشان ابا داشتند:دخترم٬ من دارم می‌روم٬ لطفآ زیر غذا را گرم کن. گرسنه نمانید!به جان فیلمنامه‌نویس همان سریال ِ دوریالی٬ مزخرفی مانند همین با همین لفظ قلمی از دهان یک خانم چادری متعلق به طبقه‌ی متوسط ایرانی در آمد.بازیها گریه‌آور٬ به تمام معنای کلمه. حتا بازیگرانی که در خاطره‌ی من در گروه خوبها قرار می‌گرفتند٬ امروز بدترین بازیهای را ارائه می‌دهند. با خودم که قضیه را سبک و سنگین کردم به این نتیجه رسیدم که گویا این حضرات همان زمان هم آش ِ دهان‌سوزی نبودند. این ما بودیم که به خاطر بزرگ شدن با این اشکال و سالها دمخور بودن با آنها به این شکل خو کرده بودیم و بد بودنش را نمی‌فهمیدیم. امروز که بعد از مدتها و با فاصله به همان خوبها و شاهکارهای دیروز می‌نگرم٬ می‌بینم بسیاری‌شان هیچ‌چیزی برای گفتن ندارند.سطح برنامه‌ها در حد زیر صفر است. راستش نمی‌شود گفت در حد صفر٬ چرا که من این درجه را برای بعضی برنامه‌ی اینجا به کار می‌برم٬ برای مزخرفاتی از جنس بیگ‌برادر. امروز می‌توانم راحت بگویم سطح درک و فهم و شعور بینندگان و علاقمندان ایندسته از برنامه‌ها نیز در همین حد زیر صفر است. به گمان من نمی‌شود سر سوزنی ذوق و درک زیبایی در وجودت باشد وباز بتوانی مزخرفاتی چون آنچه من دیشب دیدم را تا به اخر ببینی و هفتگی دنبال کنی و وقت برایش بگذاری. پشکل هم در کله‌ی آدم باشد در برابر این‌دسته مزخرفات صدایش در‌می‌آید.یکی دو سریال دیگر هم از کانالهای دیگر پخش می‌شوند٬ همه کم و بیش در همین مایه.در ایام نوجوانی وقتی فیلمی مانند گنج قارون را تماشا می‌کردم و بعد فیلمی از سینمای آمریکا می‌دیدم با خودم می‌اندیشیدم که آیا سازندگان آن مزخرفات در آن زمان فیلمهای آمریکایی را نمی‌دیدن؟ اگر با آن سینما آشنا بودند پس چگونه می‌توانستند تن به ساختن آن مزخرفات دهند؟ امروز دوباره همین سوال را با خودم تکرار می‌کنم. نه در مقایسه تلویزیون با سینما که در همان مقایسه‌ی سینمای ایران و آمریکا با هم. گیرم هنوز در امکانات فنی دچار کمبود و مشکلیم٬ در مسائل تکنیکی چه؟ چرا نمی‌شود فیلمی ساخت که همه‌ی بازیگرانش خوب باشند و زیبا بازی کنند؟ چرا من می‌توانم درباره‌ی تک‌تک بازیگران و شخصیتهای فیلمی مانند پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته که سه دهه پیش از این ساخته شده حرف بزنم و بنویسم٬ از بازیهای تک‌تک‌شان لذت ببرم و تنها شیفته‌ی جک نیکلسون به عنوان بازیگر اول فیلم نباشم٬ اما همین کار را در قبال یک فیلم ایرانی نمی‌توانم بکنم؟ واقعآ فیلمی به یاد دارید که در آن بیش ازدو یا سه بازی خوب دیده‌ باشید؟ همان‌ها هم انگشت شمارند. چهارتا کات ساده زدن٬ سر سوزن خلاقیت در کارگردانی٬ دوتا گره‌افکنی درست در فیلمنامه٬ پرداخت چهارتا شخصیت به یاد ماندنی. اینها همه اینقدر مشکل است؟ و بعد این همه بوق و کرنا درباره‌ی سینمای ایرانی که از این همه بدیهیات عاجز است. ما هنوز از ساختن کاری بهتر از دایی‌ جان ناپلئون و هزاردستان عاجزیم. صادقانه نگاه کنیم همان کارها هم با توجه با تاریخ ساختشان خوب حساب می‌شوند٬ اگرنه در ترازوی امروزآنهاهم آنچنان آشهای دهان‌سوزی نیستند٬ تنها قابل خوردن‌اند٬ همین و بس. با این همه از ساختن چیزی در همان حد هم عاجزیم. از آفریدن دو یا سه شخصیت همانند آنها که در دایی جان ناپلئون است. اما تا دلتان بخواهد نان به هم قرض می‌دهیم و به‌به و چه‌چه الکی می‌کنیم.تبلیغ یک فیلم ایرانی هم دیدم. پارک‌وی٬ فیلم تازه‌ی جناب جیرانی.در تبلیغ فیلم گفته شد که به طور همزمان در سینماهای اروپا( انگلیس و آلمان).من از آلمانش بی‌خبرم٬ اما در همین انگلیس تا آنجا که من برنامه‌ی سینماها را چک کرده‌ام چنین چیزی ندیده‌ام. از چین و هنگ‌کنک و هند فیلم هست٬ اما از ایران نه! به گمان‌ام آخرین باری که نام‌ فیلمی ایرانی را در لیست سینماهای اینجا دیدم٬ فیلم‌ بهمن‌قبادی بود٬ آن هم در اکرانهای ویژه. البته در این مورد داستان را می‌دانم. فقط خواستم اشاره کنم که نمایش یک شب و دو شب یک فیلم برای یک سری تماشاچی مشخص آن هم در یکی دو سینمای درجه دو در لندن یا خیلی زور بزنند و هنر کنند(که معمولآ نمی‌کنند) منچستر معنایش اکران همزمان در سینماهای اروپا نیست. حدااقل دروغی بسازید که خر باور کند. سینمای ایران حالا حالاها راه دارد برای رفتن تا بتواندوارد رقابت و بازی برای اکران در خارج در ایران بشود. اگر یادتان باشد یکی دو سال پیش همین جملات و تبلیغات را درباره‌ی اکران همزمان دوئل هم می‌کردند. برای اکران یک فیلم در سینماهای اروپا اولین چیزی که مورد نیاز است به روز کردن تکنولوژی متناسب با سالنهای اینور است. چیزی که ما با همه ادعایمان هنوز نداریم٬ اما همان سینمای هندی که معمولآ با تمسخر از آن یاد می‌کنیم سالهاست به دستش آورده است.دیگر چیزی که دیدم تبلیغات تلویزیونی بود: نه ذوق٬ نه سلیقه...هیچ. دریغ از یک ایده‌ی نو. دریغ از یک جو خلاقیت تصویری٬ همه‌اش وراجی در جهت معرفی کالا٬ حرفها و جملات تکراری.از همه بیشتر هم تبلیغ برای درمان کچلی! آیا مهمترین مسئله‌ی و نیاز امروز در ایران درمان کچلی‌ است که همه به آن گیر داده‌اند و انواع و اقسام داروهای گیاهی و شیمیایی را تجویز می‌کنند؟این بخش فیلم سریال و هنرهای نمایشی‌اش بود. اگر بعدها باز دل و دماغش بود از بخش موسیقی هم چند خطی خواهم نوشت(بگو خدا نکند!!!).

خودکشی يک کارگر... به همين سادگی!

اگر توانستید و گریه در میانه‌ی کار امانتان نبرید٬ این گزارش را تا آخر بخوانید. تلخ است٬ تلخ٬ تلخ.آدم دلش می‌خواهد بی‌پروا قلمش را براند و بگوید هرچه ناسزاست(که سزایشان است) به سازندگان این فجایع٬ از آن بالای بالایش٬ تا آن پایین پایین.کار دیگری از دست کسی بر می‌آید؟

کتاب به سبک ايرانی۱
این گزارش بی‌بی‌سی واقعآ خواندن دارد. بحث کتاب و کتابخوانی میان ایرانیان است٬ البته خارج‌نشینان!این گله از کتاب‌نخوانی ایرانیان سر دراز دارد. پیشتر هم عباس معروفی در مصاحبه‌ای سربسته اشاره کرده بود. به هر حال گزارش را بخوانید٬ چیزهای بسیاری دستگیرتان می‌شود.اگر این گزارش را مقایسه کنید با این یکی٬ باز موضوع جالب‌تر می‌شود.در جایی نویسنده اشاره به قشر کتابخوان(در آمریکا) می‌کند و می‌گوید اکثرآ آدمهای بالای پنجاه سال هستند و بیشتر کسانی هستند که توانایی خواندن به زبان دیگر(انگلیسی) را ندارند. این سوی مسئله شاید درست باشد٬ اما به تجربه‌ی روزانه‌ی خودم٬ بر اساس هزار موردی که هر روز می‌بینم( اگر کم است این رفیق بلاک‌پول نشینمان آماده است تا به عنوان یک شاهد عاقل و بالغ حضور پیدا کرده و شهادت بدهد!) می‌توانم بگویم اصلآ فرهنگ کتابخوانی از میان نسل جدید ایرانی رخت بربسته است. نه تنها کتابخوانی٬ که فرهنگ به طور کلی باروبنه‌اش را از این جماعت برداشته و رفته است. اینانی که دست‌کم من می‌بینم٬ توانایی خواندن به زبان دیگر را هم که ندارند٬ آنهایی هم که دارند نمی‌خوانند. از اینترنت و رسانه‌های گروهی تنها مزخرفاتشان به کار ایرانیان می‌آید و بس. یا در چت رومها پلاسند و یا در سایتهای پورنوگرافی و سکسی.همین امروز یک وبلاگ پورنوگرافی و سکسی راه بیاندازید و چهارتا عکس دربوقی در آن بگذارید و چهارخط گل‌واژه‌ی مزین به اسامی آلات تناسلی چاشنی‌اش کنید و ببینید در کمتر از یک هفته رکورد بازدید بهترین وبلاگهای فرهنگی را نمی‌شکنید. تعارف ندارد٬ برای ما زیر شکم حرف اول را می‌زند.می‌گویید نه٬ اگر گذرتان به اطراف ما افتاد٬ از اولین ایرانی‌ای که در خیابان دیدید بپرسید از کجا می‌توانم چند کتاب فارسی تهیه کنم؟ و بعد ببینید چند نفر پاسخی برایتان دارند. بعد از این پرسش ببا لحنی دوستانه بگویید که مسافرید و بدتان نمی‌آید تا در اینجایید سری به جایی بزنید و خستگی در کنید(منظور که روشن است؟) و بعد ببینید چند تا آدرس دریافت می‌کنید!همین شهر ما٬ لیدز. تا دلتان بخواهد رستوران و مغازه‌ی ایرانی دارد. چیزی بیش از نیاز یک شهر به اندازه‌ی لیدز. اما اگر کتاب ایرانی می‌خواهید باید به یکی از همان فروشگاههای ایرانی(دکان بگویم بهتر است) مراجعه کنید تا چهارتا کتاب عهد تیغ‌علی‌شاهی در یکی از قفسه‌هایش-جایی بین ترشی‌ها و چای خشک- بیابید٬ که آنها هم بیشتر به درد مقوا سازی می‌خورند٬ قیمتها هم که بماند٬ پول خون طلب می‌کنند.این از شکم و آن هم زیر شکم٬ دیگر به عنوان ایرانی چه کم داریم؟ قربانش بروم سابقه و تاریخ پر بار و نشانهای فروهرمان هم که به‌پاست٬ گور بابای کتاب و کتابخوانی و فرهنگ. گور بابای به روز بودن.البته باز هم جای تاکید دارد که مشکل اینوری‌ها دیگر مشکل مالی نیست. اینها دیگر دستشان می‌رسد پول یک کتاب را بدهند٬ حتا چندبرابر قیمت واقعی. به هر حال برای زیر شکمشان که پنجاه و شصت پوند می‌توانند خرج کنند٬ برای یک غذا خوردن ساده‌ی بیرونشان هم بیست یا سی پوند٬ آنوقت زورشان به کتاب هشت پوندی نمی‌رسد؟ همان ایرانش ملت کم خرجهای آنچنانی می‌کنند اما تا به کتاب خریدن می‌رسند یاد بدهکاریهایشان می‌افتند؟ به خودمان هم دروغ بگوییم؟این را قبلآ گفته‌ام٬ باز تکرارش می‌کنم: با همین رفیقمان مش رحیم رفتیم لندن٬ یکی از جاهایی که خیلی واجب بود برویم همین فرهنگسرای لندن بود. دوستی که لندن میزبانمان بود قرار شد روزی ما را به آنجا ببرد. به قول خود آن گرانقدر پنج یا شش سالی بود که ساکن لندن بود و بچه‌ی لندن به حساب می‌آمد. از یک روز قبل از هشتاد نفر آدم نشانی پرسید تا بلکه بتوانیم این فرهنگ‌سرا را پیدا کنیم(گویا در این همه مدت هیچ کس نیازش به آنجا نیافتاده بود!)٬ پیدا کردیم و با هزار گشتن یافتیمش. رفتیم و چند کتابی خریدیم و برگشتیم. بعد از بازگشت یکی از دوستان بسیار عزیز ایرانی دیگر! وقتی فهمید مش رحیم پنجاه٬ شصت پوندی پول کتاب داده است فرمود:(با لهجه شیرازی بخوانید لطفآ):تو ....خله؟ رفتی این همه پول کتاب دادی؟ عامو دیوونه‌ای تو!و البته گوینده‌ی این جمله آنقدر پول دارد که اگر از همین امروز در خانه بنشیند و بخورد و بخوابد تا یکی دو نسل بعد از او هم کم نمی‌آورند.آن یکی که کتاب می‌خواند خوابش می‌گیرد٬ دیگری سر درد می‌گیرد و ... .درد ریشه‌ای تر از این حرفهاست.نکته‌ی دیگر اینکه در آن گزارش جا افتاده است٬ متاسفانه حداقل در بین اینهایی که من در اینجا دیده‌ام٬ دسترسی به بعضی کتابها ساده نیست٬ گویا کتابفروش‌ها از فروش بعضی کتابها می‌ترسند٬ حتا اگر سراغی از انها بگیری با سردی جوابت می‌دهند.نمی‌دانم شاید حق دارند.ادامه دارد...

کتاب به سبک ايرانی۲

دیروز وقت نشد تا مطلب را کامل بنویسم٬ این چند خط ادامه‌ی یادداشت قبلی است:اول از همه دوباره لینک این مصاحبه‌ی عباس معروفی با روزنامه‌ی اعتماد را اینجا می‌گذارم٬ به کار می‌آید. فقط وقتی وارد صفحه‌ی تازه شدید بروید به پایین صفحه تا مصاحبه را بیابید.
از نایابی بعضی کتابها می‌گفتم. بخشی گویا به علت مسائل دیدگاهی است. یعنی بالطبع صاحب کتابفروشی دیدگاهی دارد و کتابهای مخالف با آن را نمی‌آورد.یک بخش دیگر مربوط به کتابهای سیاسی می‌شوند٬ کتابهایی که می‌توانند دردسر ساز بشوند. و البته این مشکل درباره‌ی کتابهای ضدمذهب و نقد مذهب نیز صدق می‌کند. البته از دیدگاه خودم به گردانندگان این کتابفروشی‌ها حق می‌دهم. به هر حال او هم قصد دارد سالی یک بار سری به ایران بزند٬ پس قاعدتآ برایش نمی‌ارزد تا با گذاشتن یک کتاب در ویترین مغازه‌اش برای مدت طولانی( آخر اینگونه کتابها از آنجا که ضاله‌اند٬ در میان ما خریداری هم ندارند٬ نه اینکه غیر ضاله‌هایش دارند!) سابقه و آینده‌اش را خراب کند و برای خودش دردسر بسازد(لازم به توضیح است در این مورد به هیچ وجه منظورم فرهنگسرای لندن نیست که دست کم کتابهایی را می‌شد در آنجا یافت که در دست داشتنشان به تنهایی در ایران جرم است!).البته این تنها شامل کتابها نمی‌شود. سایر محصولات فرهنگی نیز به همین درد دچارند. در همان هزار سی‌دی فروشگاه که می‌گردی به زور چهارتا کار به دردبخور پیدا می‌کنی. آنها هم معمولآ کارهای قدیمی هستند و باقی-متناسب با سلیقه‌ی روز- آهنگهای تلق‌تولوق آبکی است که ماشاءالله٬ هزارماشاءالله خوب هم فروش دارند. از پرویز صیاد صمدهایش را می‌توانی پیدا کنی٬ بی‌ بو و بی خاصیتهایش فراوانند اما آنها که باید در دسترس باشند نیستند. خبری از فروخزاد نیست. هرچه بگردی کمتر می‌یابی‌اش. باز دم‌ ِ این داش مهران ما گرم که سی‌دی خاطره‌ها‌یش را از آن سر دنیا برایمان فرستاد. باقی به همین شکل!
نکته‌ی دیگر اینکه باز همین کتابفروشی‌ها به همت کسانی راه افتاده‌اند که متعلق به نسل قبل می‌باشند٬ نسلی که با کتاب بزرگ شد٬ می‌خواند٬ درک می‌کرد و به جهان اطرافش اهمیت می‌داد. چه آنها که در آمریکا هستند٬ چه اینجایی‌ها. از نسل جدید هیچکس چنین کاری نمی‌کند. اگر دوزار سرمایه هست بهتر است تا با آن دست‌کم یک پیتزایی راه بیاندازند یا شغلی مشابه. و ابته باز هم حق دارند. این واقعیتی است که هرچه نسلهای نخست مهاجران ایرانی دلایل مهاجرتشان فرهنگی و سیاسی بود٬ نسلهای آخر دلایلشان تنها اقتصادی است و بس. یعنی همه برای پولدار شدن به اینجا آمده‌اند. از ایرانش اهل خواندن وفهمیدن نبودند٬ بالطبع اینجا هم به دنبالش نیستند.خدا آخر و عاقبت نسل بعد را به خیر کند!
اما چرا این همه روده درازی؟برای اینکه همین جماعتی که کوچکترین رابطه‌ای با کتاب-اولین نماد فرهنگی- ندارند٬ وقتی به دور یکدیگر جمع می‌شوند فریادشان بلند است که ما الیم و بل! فرهنگ ما یک سر و گردن بالاتر از اینوری‌هاست. ما فهمیده‌تریم. با دانش‌تریم٬ آگاه‌تریم٬ باسوادتریم و هزار مزخرف مشابه!من یکی ملتی را که بالاترین تیراژ کتابش و اوج شاهکارش ۳۰۰۰ نسخه است با فرهنگ نمی‌دانم! فرهنگ مظاهر خودش را دارد٬ این چه ملت با فرهنگی است؟ فرهنگش را از مزخرفات فهیمه‌رحیمی‌وار گرفته و به آن می‌نازد؟ یا از میان آهنگهای اندی؟ و بعد این فرهنگ را بالاتر می‌داند؟ ملت‌ بی کتاب ملت با فرهنگی نیست!به سوادی می‌نازند که از بساطهای پامنقلی٬ از چهار کلمه نصفه و ناقص از این و آن شنیدن سر هم کرده‌اند؟ دست کم این جامعه اگر رفتگرش نمی‌تواند مثل ایرانیان درباره‌ی همه‌چیز اظهار نظر کند٬ کارش را که درست انجام می‌دهد. دانش لازم و کافی برای انجام کارش را دارد. آنرا آموخته است. ما چه؟ یکی‌مان در یک رشته به تمام متخصص هستیم؟ در همه‌چی سر می‌کنیم و از همه‌چیز نصفه ونیمه می‌دانیم و گمان می‌کنیم این یعنی باسوادی! یعنی همان حکایت یک ده آباد و صد شهر ویران! این تفکر صد شهر ویرانی غالب بر ما (که برمان شبهه شده خیلی هم درست است!) نمودش در شکل عینی جامعه‌مان نیز پیداست. براستی صد شهر داریم که تنها از شهریت اسمش را به ارمغان برده‌اند. از همان تهران شروع کنید و بروید به سایر شهرها و شهرستانها. همه ویران. همه درندشتهایی بی سامان٬ بی ساختار٬ شلوغ با شهرسازی غلط!حال بیایید همین‌ور را نگاهی بکنید٬ دهاتهایی می‌بینید از صد شهر ما زیباتر و آبادتر و حساب‌شده تر. از آن تفکر آن بر می‌خیزد و از این یکی این!تا دیروز سال به سال بود و دریغ از پارسال٬ امروز باید بگوییم نسل به نسل و دریغ از نسل پیش! نسل کتابخوان و با فرهنگ و فهمیده‌مان اوج کار درست کردن و سازندگی‌اش شد آن انقلاب اسلامی٬ وای اگر این نسل جدید ِ پرمدعای بی سواد بخواهد کاری کند! خداوند همه‌مان را عاقب به خیر کند.

ديکتاتورهای پنهان
بحث عکسهای برهنه‌ی آقای تونیک حسابی جنجالی شده است. داستان همچنان در سایت رادیو زمانه دنبال می‌شود و و کماکان این و آن نظر می‌دهند.نکته‌ی اولش اینکه گویا همچنان ما خیلی از دنیا جدا افتاده‌ایم. موضوع این عکسها متعلق به امروز و دیروز نسیت و این آقا سالهاست که این کار را می‌کند. تازه به گوش عده‌ای رسیده‌است گویا!اینها به کنار٬ دوباره در این مورد می‌نویسم برای روشن شدن بعضی از دوستان٬ منظورم حکم دادن نیست٬ منظور باز کردن نظر خودم در این مورد است.عزیزی در یادداشت قبلی زحمت کشیده است و پیغامی کذاشته که تمام و کمال می‌توانید بخوانید.یه نفر:آیا شما حاضرید که خواهر،مادر و یا احیانا ً همسرتان را جلوی دوربین آقای اسپنسر تونیک بفرستید؟ قبل از هر چیز لازم است که از این دوست برای وقت گذاشتن به نوشتن و بیان نظرش تشکر کنم. خیلی از ما این کار را نمی‌کنیم٬ هر چند باید بکنیم! ای کاش اگر اینگونه پایبند عقیده‌شان هستند نامشان را نیز می‌نوشتند. نام و نشان من همه اینجاست٬ پای آنچه که می‌گویم. متاسفانه یکی از عادات ماست گویا که حاظر نیستیم مسئولیت انچه را می‌گوییم گردن بگیریم.اما پاسخ این دوست عزیز:دوست من٬ اگر مرا دشمن نمی‌دانی...مشکل من عکسهای آقای تونیک نیست. مشکل حتا وجود یا عدم وجود چنین چیزی نیست. مشکل من دیدگاه شماست. ذهن بسته نگر و واپس‌مانده‌ای است که همچنان خود را قطب جهان مي‌داند و شایسته به صدور حکم. دیکتاتور نهفته‌ای که تمامی دیکتاتورهای بزرگ از آبشخور آن سیراب می‌شوند٬ و دریغ که این دیکتاتور بیشتر مواقع با چهره‌ای مظلوم٬ در قالب انسانی ترحم‌برانگیز خود را می‌نمایاند. مشابه این سخن در همان صفحه‌ی نظرات رادیو زمانه هم مطرح شده بود. شاید توسط خود شما٬ شاید هم یکی دیگر چون شما. با همین واژگان و با همین استدلال میان تهی و نابخردانه. دوست عزیز من٬ مشکل اینجاست که شما هنوز این را درنیافته‌اید و یا نمی‌خواهید دریابید که مادر٬ خواهر٬ همسر و برادر و پدر و هر کس و کاردیگر من در وهله‌ی اول٬ پیش از آنکه نسبتی با من داشته باشند یک انسان مستقل٬ دارای مغزی مستقل٬ دارای قوه‌ی تعقل و تفکر است. می‌بینند٬ می‌خوانند٬ می‌شنوند٬ می‌فهمند و تحلیل می‌کنند. حال من چه حقی دارم که بخواهم در این مورد برای ایشان نظری بدهم؟ من برای خودم اجازه‌ی تصمیم‌گیری دارم. در مورد مسئله فکر می‌کنم. تحلیلش می‌کنم و شاید هم چون بعضی تنها از روی احساس و بی دانش نظری می‌دهم و تصمیمی می‌گیرم.خود من علاقه‌ای به حضور یافتن در مقابل دوربین ایشان و یا هر کس دیگری ندارم. دلایلی هم برای خودم دارم. بالطبع اگر هم کسی از بستگان من و یا دوستان من بخواهد چنین کاری بکند نظرم را خواهم گفت٬ موفق یا مخالف. اما به خود اجازه‌ی محدود کردن ایشان را نمی‌دهم. این همان کاری است که دیکتاتورها می‌کنند. حکومت‌های خودکامه می‌کنند. همان چیزی است که من و شاید شما از آن می‌نالیم. این همان تفکری است که به خود اجازه می‌دهد در خیابان بریزد و هرکس را مطالق میلش نبود بازخواست و بازداشت کند. به زعم خودش اصلاح کند!می‌دانم توقع زیادی است که بخواهم اینگونه بیاندیشی. این‌گونه اندیشیدن چیزی است که ما در ایرانمان٬ همان کشور گل و بلبل با سابقه‌ی تمدن طولانی و چه و چه نداریم٬ شاید زمانی‌ شمه‌ای از ان را داشتیم٬ اما تا آنجا که من می‌دانم دیرزمانی است که از دستش داده‌ایم. و من امیدی به یافنتش در دوران حیاتم ندارم. چرا که شما٬ دیدگاه دگم شما٬ ذهن بسته‌تان به آسانی تغییر نخواهد کرد. یک قالب یخ هم برای آب شدن نیاز به زمان دارد٬ چه برسد به اذهان سنگ شده‌ای چون این.از سوی دیگر حتا اگر اینگونه نخواهید بیاندیشید یک گام پس‌ می‌روم و کوتاه می آیم. شاید(باور دارم که نه٬ اما به فرض محال می‌پذیریم) شما اجازه داشته باشید برای کس و کارتان تصمیم بگیرید٬ و یا بستگان شما نادان‌تر از شما هستند و قدرت تفکرشان مشکلی دارد و شما که دانای! فامیل هستید حق تصمیم‌گیری در مورد ایشان را دارید. شاید اصلآ ایشان این حق را به شما داده‌اند٬ در این صورت من اجازه ندارم درباره‌ی ایشان سخنی بگویم. اما باقی چه؟ آیا دیگران هم این حق را به شما داده‌اند؟ هزاران نفر هستند که آزادانه می‌اندیشند و دوست دارند که این کار را بکنند٬ من و شما سر پیازیم یا ته آن که بخواهیم تصمیم بگیریم؟ بگوییم آری یا نه؟ مگر وارد حریم من و شما شده‌اند؟ مگر خواسته‌اند از به قول شما مادر و خواهر من و شما عکس بگیرند که اینگونه بر آشفته‌اید؟ مگر عکسهایشان را به زور آورده‌اند و به دیوار اتاق شما آویخته‌اند؟ به من و شما چه؟ تا وقتی که وارد حریم خصوصی من و شما نشده‌اند و به آن تجاوز نکرده‌اند حقی برای ممنوع کردن کسی نداریم. خیلی هنر داریم نظرمان را مودبانه و با منطق درست(نه چیزی چون این یکی که اکنون مطرح کرده‌اید) بیان می‌کنیم. اگر فکر می‌کنیم جایی کسی بیراه می‌رود ما به عنوان مصلحان جهان٬ تنها کسانی که بد و خوب را می‌فهمند٬ وارد عمل شده و راه درستی را که می‌شناسیم با دلیل و برهان مطرح می‌کنیم. دلیلی برای زور نیست.عین همین مطالب را هم برای مسئله‌ی امروز ایران و بگیر و ببندهایی که به اسم مبارزه با بد حجابی در جامعه راه افتاده و عده‌ای عقده‌های چندین و چندساله‌شان را دگرباره بیرون می‌ریزند بیان می‌کنم. حجاب فلان دختر به من و شما چه؟ خیلی پاکید نگاه نکنید. هرچند می‌دانم نمی‌توانید. آیا لازم به یاد آوری است که ما ایرانیان در چشم چرانی و علاقه به تماشای پورنوگرافی چه رتبه‌ای در دنیای اینترنت یافته‌ایم؟مشابه دیگر این داستان در زمان شاه ودر جریان جشنهای دوهزاروپانصد ساله رخ داد. تا آنجا که من شنیدم گروهی تیاتری(گروتوفسکی‌بود؟) نمایشی اجرا می‌کنند و آن نمایش صحنه‌هایی دارد و باز همه مثل شما فریاد بر می‌آورند که وای بجنبید که فلان و فلان به باد رفت. آخر مگر کسی برایتان دعوت‌نامه فرستاد که بروید به تماشای چنین کاری. همین عکسها٬ همه می‌دانند چیست٬ در همه‌جا پیش از نمایش دادن توضیحی درباره‌اش داده شده است. شما پیش از آنکه وارد صفحه‌ی عکسها شوید می‌دانستید چه چیزی در انتظارتان است٬ هر چند می‌دانم ارضایتان نکرد و توقعتان بالاتر بود! اما چرا وارد می‌شوید؟ چرا می‌بینید؟ در همین غرب هر محصولی که نشانی از اینگونه مسایل(سکس یا خشونت) داشته باشد با برچسبهایی که معنایشان برای همه در جامعه مشخص است معرفی شده و بالطبع وقتی شما فیلمی با برچسب بالای هجده سال می‌خرید دیگر نباید انتظار دیدن صحنه‌ای مانند سریالهای دوریالی تلویزیون داشته باشید که زن و شوهر با لباس و حجاب کامل به رختخواب بروند و البته در دو تخت مجزا هم بخوابند! حق انتخاب دارید.نظرتان محترم است تا وقتی که نخواهید به کسی تحمیلش کنید.مشکل برهنگی نیست. مشکل حجاب نیست. مشکل بی حجابی نیست. مشکل حکومت‌های خودکامه نیستند. مشکل ذهن‌های بسته و منجمد شده برای سالیان سال است که در ذات دیکتاتور پرور هستند. آن دیکتاتورهایی که می‌بینید یکی همانند شماست٬ آن برادر ریشویی که در خیابان به خود اجازه‌ی لگد زدن(جفتک‌پرانی برازنده‌تر است) به دختر نامحرم را می‌دهد همچون شما فکر می‌کند. شما امکان عملی کردن و نشان دادن عقیده‌تان را بیشتر از این ندارید٬ او دارد. شاید اگر شما به جای او بودید٬ چند برابر بدتر می‌کردید.برای آب شدن هر منجمدی حرارت لازم است. باشد که این چند سطر شمعی باشد و کمکی بکند به آب شدن ذهن ِ منجمد‌ ِ سخت‌تر از سنگتان. به امید آن روز

چند لينک

کیفرخواست «آقای متینی» برای محاکمه مجدد دکتر مصدق! رضا علامه‌زاده

عوام می پسندند، خواص فقط نفرین می فرستند!مطلبی جالب برای علاقمندان کتاب و کتابخوانی٬ آمارش از همه جالب‌تر است. لیست کتابها و نویسندگان مورد علاقه‌ی دانشجویان را نگاهی بکنید و ... خودتان بخوانید و بفهمید!

من زمانه‌ای بدتر از امروز در نشر کتاب ندیده‌ام.گفتگو با جمال‌میرصادقی.

ماموران نیروی انتظامی چه شکلی‌اند؟لطفآ دستورالعمل را به دقت بخوانید و ذهنیتتان را اصلاح کنید!

اگر تا الان نمی‌دانستید که عمل زرین‌کلک چه اندازه فاجعه‌آمیز بوده است٬ پس بخوانید و آگاه شوید.خداوند به گردانندگان این سایت عقل و به استاد زرین‌کلک صبر عطا نماید٬ به ما هم هرچه داد٬ داد...دستش درد نکند!

و البته اینگونه چیزها اصلآ هتک حرمت نیست و ایرادی ندارد!

آموزش اثبات حقانیت با دزدی٬ چه آینده‌ای برای کودکان پرورش یافته با این سیستم انتظار دارید؟باز جای شکرش باقی است که قصد به راه راست کشاندن مردان بالغ را ندارند٬ اگرنه حتمآ از برنامه‌هایی شامل استریپ‌تیز و پورنوگرافی استفاده می‌کردند. مثلآ خانم مجری به همراه هر تکه از لباسش که در می‌آورد شعاری می‌داد و یا بر روی بیکینی‌اش مثلآ مرگ بر آمریکا نوشته شده بود! برای حفظ ادب صفحه باقی خیال‌پردازی برای تهیه برنامه‌ای به این روش را به خودتان می‌سپارم. فقط لطفآ زیاده‌روی نکنید!این تصویر هیچ ربطی به خبر بالا و آموزش اسلام و مسایل ضد آمریکایی ندارد.هیچ ربطی به سکس و پورنوگرافی هم ندارد.عکسهای جدید آقای اسپنسر تونیک عکاس معروف است در مکزیک.این آقا شهرتش برای عکاسی برهنه یا نود است و تا کنون در کشورهای مختلف پروژه‌های زیادی را در این زمینه اجرا کرده. در اکثر این پروژه‌ها چندین هزار مرد و زن به شکل داوطلبانه با عکاس همراهی کرده و لخت مادرزاد به مکانهای انتخاب شده رفته و آنچه عکاس خواسته است را انجام داده‌اند.

این عکسهای گرفته شده در مکزیک است. با فشردن نشانه‌های « و » در بالای عکسها٬ عکس‌ها را عوض کنید.

این هم سایت خود عکاس و چند‌تا از شاهکارهایش.آیا اصلآ به مخیله‌تان خطور می‌کند که روزی روزگاری این آقا به ایران هم بیاید و چنین اتفاقی در ایران هم بیافتد. سر هرچه بخواهید شرط می‌بندم به عمر من و شما کفاف نمی‌دهد! و البته امیدوارم فرق کار هنری را با عکاسی پورنو درک کنید.

نسبت سينمای ايران و جشنواره ها. حسین پاکدلاین‌ را علی‌الحساب بخوانید تا بعد مفصل درباره‌ی این نسبت صحبت کنیم. تازه کتاب سراب‌ سینمای اسلامی نوشته‌ی رضا‌علامه‌زاده را تمام کرده‌ام و با توجه به ان چیزهای زیادی برای گفتن هست. امیدوارم هرچه زودتر خود کتاب بر روی اینترنت در معرض دست همه قرار بگیرد تا سره از ناسره باز شناخته شود.٫

این هم پوستر جشنواره کن امسال.

این‌جور مواقع می‌گویم: اگر من شکل ترومپت هستم٬ این بابا راست می‌گوید! سایت جشنواره تیاتر دانشجویی. ای کاش معنای کلمات را هم می‌گفتند!

این هم خودکشی! خانم‌ها بخوانند و لذت ببرند٬ هرچند همه می‌دانند حقیقت چیز دیگری‌ است!( منظورم به هیچ‌وجه بهتر نیست)احتمالآ جمع‌آوری کننده‌ی این جملات کسی بوده مانند این رفیق ما که انبانی پر از این‌گونه جملات قصار دارد و برای هر چیزی( حتا کارهای گلاب‌به‌رویتان) یکی رو می‌کند. اگر جمع‌آوری کننده زن است و مجرد٬ ان‌شاءالله که این دو به هم برسند!

طبق معمول تازه از راه رسیده‌ام٬ آخرین خبری که توجه‌ام را جلب کرده‌است این داستان بی‌حجاب سازی یک دانشجو توسط نور‌الدین زرین‌کلک است٬ آن هم کی‌؟ در بحبوحه‌ی این بگیرو‌ببندهای مبارزه‌ با بی‌حجابی.متن خبر می‌گوید که به گفته‌ی زرین‌کلک ماجرا شاخ‌وبرگ اضافی پیدا کرده است و در اصل اینقدر بزرگ نبوده است.یکم اینکه اصلآ بزرگ نبوده است. متاسفم برای آن دانشجویی که بعد از این همه سال درس‌خواندن آن هم در رشته‌ی هنر هنوز از بدیهیات هیچ نمی‌داند و دربند یک تار مو‌است.دوم اصل ماجرا کاملآ بی اهمیت است٬ تلخی‌ در حواشی‌ای است که بعد ازآن ساخته می‌شوند و دسته‌ای از دانشجویان(دریغ از واژه‌ی دانشجو) به همراه استادان اکثرآ بی‌سوادشان- که معمولآ دل خوشی از قدیمی‌های باسواد‌تری که به خاطر دانششان در مسند امور قرار گرفته‌اند نه ریششان! ندارندـ در دانشگاه داد و هوار راه انداخته‌اند و به شیوه‌ی سی سال پیش سعی دارند با چسباندن انگ و تهمت و توهین یکی را به زیر بکشند:«بر روي پلاكاردهايي كه بر روي نرده هاي دانشگاه تهران نصب شده يا در دستان دانشجويان ديده مي شد، چنين شعارهايي به چشم مي خورد: «استاد نامسلمان اخراج بايد گردد»، «غيرتي ها كجايند؟»، «بي حرمتي نسبت به حجاب تا كي؟»، «امسال فاطميه چه زود رسيد»، «استاد آمريكايي شرمت باد»، «وا مصيبتا؛ كشف حجاب اجباري دختر چادري در دانشگاه اسلامي»، «انقلاب فرهنگي تكرار بايد گردد»، «دانشگاه اسلامي جاي منافقين نيست»، «حاشا به غيرت اساتيد»، «دانشگاه بايد از حضور ليبرال ها و كمونيست ها پاك شود». جمعي از اساتيد و مسئولان دانشگاه تهران هم در اين تجمع حضور داشتند» سینمای‌مابراستی این شعارهای‌ احمقانه خنده‌دار نیست؟سوم این همان دانشگاهی است که همه‌جا تا بحث تغییرات در ایران به میان می‌آید از دانشجویانش به عنوان امیدهای سازندگی و نویدبخشان تحول و تغییرات در ایران نام برده می‌شود. چیزی که حال‌ِ من یکی را به هم می‌زند. با عرض پوزش اما سالها در کنار دانشجویان شریف ایرانی بوده‌ام و دیده‌ام که هنوز روشنفکر‌ترینشان دنبال شریعتی و سروش است واز رسالات آنها طلب راه‌کار برای سازندگی ایران فردا می‌کند. البته منکر یک بخش کوچک ِ براستی روشن‌فکر و آگاه نمی‌شوم. اما واقعیت این است که آن بخش آنقدر اندک و کم‌اند که در برابر باقی به چشم نمی‌آیند. هرچند همه از کردیت آنها برای روشنفکرنمایی استفاده می‌کنند. اینها همانهایی هستند که در هر ماجرایی اولین قربانیان نیز می‌شوند.و آخر اینکه حیف از زرین‌کلک که عمر گرانمایه را به آموزش دادن به این‌دسته آدمها و سروکله زدن با آن دسته می‌گذراند. ای کاش قدرشناسی بیاموزیم

می‌خواهم تا وقتی که می‌ميرم زنده باشم.............گفتگويی با پائولو کوئيلو

مقدمه‌ی من:
آن زمان که ایران بودم و تازه تب کوئیلو همه‌جا را فرا گرفته بود من هم دچارش گشتم. کیمیاگر را خواندم و همراهش رفتم و تا مدتها به همه پیشنهاد خواندنش را می‌دادم(هنوز هم گهگاه به بعضی می‌دهم!). یکی از این کسان خواهرزاده‌ی خودم ایلیای عزیزم بود که به بهانه‌ی تولدش چند جلدی ازکتابهای تازه منتشر شده‌ی کوئیلو را برایش خریدم و فردای تولدش دانه‌دانه از او قرض کردم و خواندم و برگرداندم!گذشت تا یکی‌دوسال پیش که عزیزی از ایران به این‌طرف‌ها می‌آمد و ایلیا برای اولین بارچند جلدی کتاب برایم همراه آن مسافرفرستاد که در میانشان دو کتاب از کوئیلو هم بود. یکی زهیر با ترجمه‌ی فارسی و دیگری یازده‌دقیقه به زبان انگلیسی که هنوز گویا در ایران چاپ نشده است و با توجه به اینکه قهرمان داستان یک فاحشه است و ماجراهای داستان پیرامون اوست٬ فکر هم نمی‌کنم به این زودی‌ها اجازه‌ی چاپ بگیرد. و این یازده‌دقیقه اولین کتابی است که تمام و کمال به انگلیسی خواندم.امروز در حین ورق زدن روزنامه‌ی مترو چشمم به عکس کوئیلو افتاد و مصاحبه‌ای کوتاه با او به بهانه‌ی چاپ و پخش کتاب تازه‌اش در انگلیس. دروغ نگویم وسوسه‌اش به جانم افتاده که بخرم و بخوانمش!(از آن حرفهای ضد افه‌ی روشنفکری زدم!) در همان اتوبوس مصاحبه را خواندم. در فاصله‌ی استراحت بین کلاسها ترجمه‌اش کردم و در هنگام تایپ کردن بازنویسی!
این قصه را خواندم تا بهانه‌ای بتراشم برای ایرادهای احتمالی این ترجمه! و البته لازم به ذکر است که این گفتگو اولین ترجمه‌ی من از انگلیسی به فارسی است. این سه اولین با کوئیلو را اگر بخواهم به زبان و با توجه به فلسفه‌اش تفسیر کنم باید بگویم:اینها همه نشانه است! نشانه از چه؟ نمی‌دانم!

مقدمه‌ی روزنامه‌ی مترو

پائولو کوئیلو٬ نویسنده‌ی برزیلی٬ کسی است که تا کنون حدود نود میلیون نسخه از کتابهایش به فروش رفته است. رمان سال ۱۹۸۸ او٬ کیمیاگر٬ به ۶۳ زبان ترجمه شده و حدود ۴۰ میلیون نسخه فروش داشته است. او نقد و شناخته شده است برای زبان نوشتاری ساده و فلسفه‌ی دوران تازه‌اش. طرفدارانش با شوق داستانهای رمزآمیزش را می‌خوانند و دنبال می‌کنند. آخرین کتابش٬ جادوگر پورتوبلو(The witch of portobello)٬ هم اکنون منتشر شده و در کتابفروشی‌ها است.

متن گفتگو با پائولو کوئیلو:

وقتی می‌نویسم‌ سعی می‌کنم خودم را بهتر بشناسم...

مترو: کتاب جدیدتان درباره‌ی چیست؟

کوئیلو: درباره‌ی کشف و بروز دادن توانایی‌ها و هدایایی است که در وجود همه‌ی ما نهفته است اما بدانها توجهی نمی‌کنیم. چیزهایی چون کشف و شهود٬ دوستی و دلسوزی و رحم. همچنین درباره‌ی چهره‌ی زنانه‌ی خداست.

مترو: خیلی پیچیده به نظر می‌آید.

کوئیلو: اصلآ٬ کاملآ برعکس. شخصیت اصلی در بانک کار می‌کند٬ درگیربا اتفاقها و مشکلات واقعی٬ یک زندگی واقعی. در کل کتاب من درباره‌ی چیز پیچیده‌ای صحبت نمی‌کنم. درباره‌ی رقص و هنر نوشتن حرف می‌زنم٬ درباره‌ی یک آدم معمولی در یک موقعیت معمولی از یک زندگی معمولی.

مترو: چرا کتابهایت اینقدر خوانده می‌شوند و جذاب هستند؟

کوئیلو: توضیح دادنش مشکل است٬ برای اینکه به زبانهای بسیاری ترجمه شده‌اند و آدمهای زیادی با پس‌زمینه‌های متفاوت فرهنگی آنها را خوانده‌اند. من برای خودم کتاب می‌نویسم٬ اما همه‌ی انواع بشر سوالهای یکسانی دارند٬ حتا اگر پاسخهایشان یکسان نباشد. فکر می‌کنم همین دلیل جذابیت آنها برای دیگران است. من برنامه‌ریزی نمی‌کنم برای پرسیدن پرسشهایی که مردم در ذهنشان دارند. وقتی می‌نویسم سعی می‌کنم خودم را بهتر بشناسم.

مترو: برایتان مهم است منتقدان چه می‌گویند؟ بعضی‌ها خیلی جبهه‌گیرانه و یا ضعیف می‌نویسند.

کوئیلو: نه٬ نه... خوب هستند. به من ربطی ندارد که منتقدان را نقد کنم. نقد شدن خوب است٬ مسئله بزرگی نیست.

مترو: نقدهای نوشته شده بر آثارتان را هم خوانده‌اید؟

کوئیلو: بله٬ همه‌ی آنها را. اما اصلآ برایم مهم نیست که چه می‌گویند. من نقدهای نوشته شده بر کتابهایم را همانگونه می‌خوانم که نقدهای نوشته شده بر کتابهای دیگران را. شخصی با آنها برخورد نمی‌کنم .

مترو : از اینکه پرفروش‌ترین نویسنده‌ی سال ۲۰۰۳ شدی چه احساسی داشت؟

کوئیلو: انتزاعی‌ است. من اینقدر تماس با خوانندگانم ندارم. من فقط آنها را در My Space یا روی وب‌سایت و یا در مراسم امضاء دادن می‌بینم. این همانند بازیگران و موسیقی‌دانان نیست که برخورد مستقیم با مخاطبت داشته باشی. وقتی من صدها و صدها آدم را در مراسم امضاء کردن کتابهایم می‌بینم-همانطور که به تازگی در انگلیس انجام دادم- به یاد می‌آورم که تنها نیستم و انسانها به نوعی می‌توانند مرا و قلبم را درک کنند.اما وقتی شما درباره‌ی این صحبت می‌کنید که چگونه توانسته‌ام نزدیک صد میلیون نسخه از کتابهایم را بفروشم٬ این معنایش می‌شود چیزی حدود سیصد میلیون خواننده و این کمی انتزاعی است.

مترو: وسوسه‌ نشده‌ای که از قدرتت سوءاستفاده بکنی؟

کوئیلو: من برای خودم می‌نویسم٬ چطور می‌توانم تاثیر خوب یا بدی بر روی آدمها بگذارم؟ خوانندگان من به خوبی می‌دانند که من سعی نمی‌کنم چیزی به آنها آموزش دهم. آیا هنری میلر روی من تاثیر گذاشت؟ من فقط کتابهایش را خواندم و فکر کردم که او یک آیکون Icon است.

مترو: آیا طرفدارانت چیزهای غیر معمولی برایت با پست می‌فرستند؟

کوئیلو: ها ها٬ چیزی مثل یک بمب؟ نه٬ هرگز. بعضی وقتها پرهای سفیدی موقع امضا دادن به من می‌دهند. رسم این است که من کتابی را تمام کنم و پر سفیدی بگیرم. اما من باید پر سفیدم را خودم پیدا کنم.

مترو: میلیونها کتاب فروختی٬ پولش را صرف چه کاری کردی؟

کوئیلو: تفریح من سفر کردن است. ناشرانم هزینه‌ی سفرهایم را به هر صورت می‌پردازند. مسئله‌ی اصلی من موسسه‌ای است که از ۴۳۰ بچه در ریودوژانیرو نگهداری می‌کند. من سعی می‌کنم تا آنرا گسترش دهم تا بتوانیم از ۸۰۰ بچه نگهداری کنیم. ما از بچه‌ها نگهداری می‌کنیم٬ از تولد تا شانزده سالگی. به آنها آموزش می‌دهیم٬ تربیتشان می‌کنیم٬ بزرگشان می‌کنیم٬ به آنها عشق می‌دهیم. ما هر روز بر روی این پروژه کار می‌کنیم.ما همچنین از کسانی که مشکل روانی دارند نیز حمایت می‌کنیم. برای اینکه من خودم در هفده‌ سالگی در یکی از این آسایشگاههای روانی بودم.مترو: بیماری روانی که نداشتی؟کوئیلو: نه٬ اما والدینم نگران من بودند٬ برای اینکه می‌خواستم هنرمند بشوم. آنها مرا در یکی از این آسایشگاهها بستری کردند برای اینکه فکر می‌کردند کسی نمی‌تواند از راه نوشتن زندگی کند.من اکنون از پروژه‌های حقوق بشر حمایت می‌کنم.( Amensty International)

مترو: تو تحت درمان با شوک الکتریکی قرار گرفتی٬ برای اینکار والدینت را سرزنش نمی‌کنی؟

کوئیلو: هرگز٬ هرگز. آنها نمی‌خواستند من را آزار دهند. این کاملآ متفاوت است با دستگیر شدن و زندانی شدن به‌خاطر مسائل و دلایل سیاسی. چیزی که من هم داشته‌ام. والدینم فکر می‌کردند که به من کمک می‌کنند.

مترو: فلسفه‌ی زندگی‌ات چیست؟

کوئیلو: انسانهای زیادی هستند که مرده‌اند در حالی که به ظاهر زنده‌اند. من می‌خواهم تا وقتی که می‌میرم زنده باشم. بعضی وقتها شما شادی و آرامش و شوقتان را کنار می‌گذارید برای رسیدن به آرامش و حفظ آن. من می‌خواهم در حالی بمیرم که هنوز این شوق و کنجکاوی و این تعهد به زندگی را در وجودم دارم.

چند لينک

مرکز اسناد انقلاب اسلامی این عکسها را منتشر کرده٬ از جریان حادثه‌ی طبس و از بین رفتن نیروهای آمریکایی. من اولین بار بود که این عکسها را می‌دیدم٬ دوست داشتید نگاهی بیاندازید. توجه: عکسهایی از جنازه‌های سربازان امریکایی نیز در بینشان هست٬ اگر با دیدن اینگونه تصاویر مشکل دارید لطفآ نگاه نکنید.من رادیو جوان را البته گوش نداده‌ام٬ اما دورادور شنیده‌ام که گویا وضعش بهتر از باقی است هرچند همه فرزندان یک مادرند٬ به گمانم چیزی است که اگر بخواهم برای مقایسه مثالی بزنم داستان شبکه‌ی چهار( آن اوایلی که راه افتاده بود)است با شبکه یک است. هر دو فرزندان یک مادرند اما این یکی کمی فهمیده‌تر است. به هر حال٬ خیلی این دسته‌گل مبارزه با بدحجابی خوش ریخت و بو است حضرات انتظار تشویقیه هم دارند. این مطلب هم که ایستاده رودر روی هرکس که نه بگوید٬ نوک شمشیر هم به گلوی رادیو جوان است انگار!مرکز عرضه‌ی محصولات فرهنگی ضد‌صیهونیستی! می‌دانم ترکیب احمقانه‌ای است٬ اما لطفآ نخندید٬ برای من دردسر می‌شود!

حالاهای انقلابی!
حالا که پولدارها حاضر به تقسیم اموالشان با فقرا نمی‌شوند٬ پس فقرا در عملی انسان‌دوستانه فقرشان را با پولدارها تقسیم می‌کنند!

حالا که بعضی‌ها با هر قیمتی که شده نمی‌توانند صورت متمدنی برای چهره‌ی هفت‌پشت‌کوهی‌‌شان بسازند٬ پس باقی را به شکل هفت‌پشت‌کوهی در می‌آورند.

حالا که ما ریشمان را نمی‌زنیم٬ پس باقی هم نباید بزنند!هر کس بزند خودتان می‌دانید چه است!

حالا که ما به هیچ قیمتی نمی‌توانیم زیبا شویم٬ پس باقی را هم زشت می‌کنیم.

حالا که ما هیچ تاریخ و پشتوانه‌ای نداریم٬ پس تاریخ و پشتوانه‌ی باقی را هم لگدمال می‌کنیم و منکرش می‌شویم.

حالا که ما ملخ و سوسمار می‌خوریم پس خوردن این موجودات ایرادی ندارد٬ اما هرچه که دستمان به آن نرسد برای خوردن٬ خوردن‌اش برای همه ممنوع است.

حالا اصلآ هرچه ما می‌کنیم خوب است و باقی اشتباه است.

حالا که ما مثل باقی نمی‌شویم باقی باید مثل ما بشوند٬ حتا اگر شده به زور چوب و چماق و توسری و یگان ویژه!

حالا که هیچ‌کس خیالش نیست چه می‌شود پس هیچ کس دیگر هم نباید خیالش باشد که چه می‌شود!

حالا که خودمان دلمان برای کشورمان نمی‌سوزد٬ پس هر کس که دلش می‌سوزد حتمآ یک ریگی به کفشش دارد٬ در غیر این صورت اگر می‌شد برای مملکت دل هم سوزاند که ما خودمان می‌سوزاندیم!

حالا که ما خودمان فقط وقتی از یک‌جایی پولی گرفته باشیم و سبیلمان چرب شده باشد حرف می‌زنیم و اعتراضی می‌کنیم(می‌کردیم درست‌تر است) پس هرکس هم که حرفی بزند و اعتراضی بکند سبیلش از جایی چرب شده است٬ احتمالآ اینجا همان‌جایی است که قبلآ سبیل ما را چرب می‌کرد( آخر جای دیگری که نمی‌شناسیم).

حالا که ما خودمان همه کارمان ریا است٬ پس باقی هم همه کارهایشان ریا است.

حالا که ما عرضه‌ی کار فرهنگی کردن نداریم٬ پس حتمآ کار فرهنگی کردن مشکلی دارد٬ اگرنه ما مشکلی نداریم٬ اگر کار فرهنگی کردن مشکل دارد٬ پس کسانی هم که کار فرهنگی می‌کنند مشکل دارند٬ پس : بشکنید این......

حالا که ما سواد نداریم٬ پس سواد داشتن چیز احمقانه‌ای است.

حالا که وبلاگهای ما خواننده ندارد:۱. وبلاگ نوشتن عمل احمقانه‌ای‌است.۲.تنها بیکاران از خدا بی‌خبر احمق وقت به خواندن وبلاگ‌ها می‌گذارند.۳. وبلاگها اخلاق عمومی جامعه را فاسد می‌کنند.۴. همین چهار دلیل برای تصویب قانون نظارت بر وبلاگها و بستن وبلاگهای پر طرفدار و فیلتر کردن باقی٬ آن هم همین حالا کافی‌است.

حالا کافی است. تا بعد... .

دعوای داخلی!

تا از دستتان نرفته این مطلب مسعود ده‌نمکی کارگردان فیلم اخراجی‌ها را بخوانید. خطابش فرج‌الله سلحشور است. همان شیخ پشم‌الدینی که شاهکارهایش در تلویزیون ایران با هزینه‌های آنچنانی تولید می‌شوند و دوزار هم نمی‌ارزند(مردان آنجلس را که یادتان هست). این بابا همان کسی است که چندی پیش وقتی برای سریال آخرش به او پیشنهاد می‌دهند که ساخت موسیقی کار را به چکناواریان بسپارد می‌فرماید: تا وقتی بچه مسلمونها هستند چرا بدهم به چکناواریان؟حالا که خوب یکی از هم‌پیالگی‌های سابقشان پته‌شان را بر آب ریخته است. حاج آقا سلحشور عزیز٬ وقتی ده‌نمکی با آن همه سابقه‌ی نان و نمک٬ اینگونه بگوید.... ما چه بگوییم؟ دور انداز این دلق ریا را که نه عیب از تو بپوشاند و نه گرمی دهد!

همسايه‌ها
همسایهداخل می‌شوم٬ دکمه‌ی طبقه‌ی همکف را می‌زنم و آسان‌سر پایین می‌رود. طبقه‌ی چهاردهم می‌ایستد و مردی میانسال داخل می‌شود. به انگلیسی سلام و علیکی می‌کنیم و بی مقدمه به فارسی می‌پرسد:ایرانی هستید؟می‌گویم بله٬ شما هم ایرانی هستید؟ لبخندی می‌زند و می‌گوید: نه٬ همسایه‌ایم!می‌پرسم افغانستان؟ و می‌شنوم آری.چهره‌اش به افغان‌ها نمی‌برد. من خجالت می‌کشم. فاصله چهارده طبقه به گپی کوتاه از اوضاع و احوال می‌گذرد. و من خجالت می‌کشم. منتظرم تا در باز شود و فرار کنم. این احساسی است که همیشه در اینجا در برخورد با افغان‌ها داشته‌ام. احساس می‌کنم در هر دیدار تمام آنچه را که در ایام پناهندگی‌شان در ایران ما ایرانیان بر سرشان آوردیم به رخم می‌کشند و مقایسه‌اش می‌کنند با آنچه در اینجا دیده‌اند٬ با آنچه غربی‌های نا مسلمان کرده‌اند. به رخم می‌آورند تمام ادعاهای توخالی دوهزارو پانصدساله‌مان را٬ نژادپرستی‌هایمان را٬ تنگ‌نظری‌هایمان را٬ بی‌رحمی‌هایمان را.آنچه من دیده‌ام شکایت ایرانیان از برخورد نژاد پرستانه‌ی مردم کشورهایی‌ است که ساکن آنند٬ آن هم شکایت از برخوردی که بسیار محترمانه‌تر٬ انسانی‌تر٬ شرافتمندانه‌تر و متمدنانه‌تر از آن است که ما خود بر مهاجران به وطنمان کردیم. و من خجالت می‌کشم. نه برای اینکه چیزی بگویند٬ بیشتر از اینکه با این همه همیشه از ایران با مهربانی یاد می‌کنند.طبقه‌ی همکف هستیم٬ در باز می‌شود٬ اصرار دارد تا مرا برساند٬ می‌پرسد کجا می‌روم؟برایش توضیح می‌دهم که مزاحمش نمی‌شوم و راهم راه دیگری است. و خداحافظی می‌کنیم.چند روز بعدش که برای خرید به قسمت پاکستانی‌ها( که ما برادِر می‌نامیمش) رفته‌ام دوباره می‌بینمش٬ سلام و علیک و پیش از انکه کلامی به تعارف به رساندن بکند خداحافظی می‌کنم و غیب می‌شوم. انگار او هم تنهاست و این همزبانی شاید بهترین دلیل تلاش برای برقراری ارتباط است. اما من شرمسارم٬ از آنچه نکرده‌ام اما بخواهم یا نه٬ انجامش بر پیشانی‌ام به عنوان یک ایرانی نوشته شده است. لکه‌ی ننگی در تاریخ ما که خود را مهمان‌نواز‌ترین انسانهای‌ روی زمین می‌دانیم.

شما همه خوبید٬ ما نه!

عباس معروفی مصاحبه‌ای انجام داده با روزنامه‌ی اعتماد که می‌توانید در وبلاگش بخوانیدش.ما همه خوبیم.در جمع‌های مهاجران همیشه به دو دسته از مهاجران به عنوان تافته‌های جدا بافته نگاه ‌می‌شد. یکی ایرانیان مقیم آمریکا و دیگری آلمان نشینان. دلیلش هم این بود که این دو دسته بیشتر کسانی هستند که به خاطر مشکلات دیدگاهی‌ و عقیدتی‌شان از ایران رانده شدند٬ آن هم زمانی که هوز راه خروج چون امروز آنقدر گل‌و‌گشاد وباز نشده‌بود که هر کسی را بتوانی در غرب بیابی. بیشترشان از گروه اول مهاجران پس از انقلابند.می‌گفتند آن دسته از ایرانیان فرهنگی‌ترند و فعال‌تر٬ بر خلاف اینوری‌ها که تنها به دنبال پول‌اند و بس.و همین آدم را به حسرت می‌انداخت که ای‌کاش ساکن برلین بودم٬ یا جایی مشابه.مصاحبه‌ی معروفی را می‌خوانم. می‌بینم گله دارد. می‌نالد از دردی که اینجا هم هست و امروز راسخ‌تر می‌گویم: ببخشید اما هرجا که ما ایرانیان حضور داریم این درد هست.به بیان همه سه مترونیم زبان داریم برای دم زدن از فرهنگ و هنر و سابقه‌ی درخشان و هزار و هزار چیز دیگر٬ برای اینکه این دم زدن‌ها خرجی ندارد٬ حرف زدن پول دادن نمی‌خواهد! اما پای عملش که پیش بیاید... .چندی پیش بود که مشابه همین را اینجا نوشتم. پیشترش در گفتگو با عزیزم رضا علامه‌زاده ساعتی بحثمان پیرامون همین گفتار چرخید. معروفی هم همین را می‌گوید.می‌گوید حرام شده‌ام در اینجا. به نظرم معروفی از بودن و کار کردن در آلمان حرام نشد٬ از بودن و نوشتن و تلاش در سرزمینی شاید نفرین شده برای انسانهایی خودخواه است که احساس از بین رفتن به آدم دست می‌دهد. همان که اخوان هم می‌نالید ازش: چه حاصل آبیاری کردن باغی که از آن گل کاغذین روید؟ایراد گرفتن از حکومت٬ پاس دادن همه گناهها به حکومت و انداختن دلیل همه عقب‌ماندگی‌ها بر گردن حکومت تنها بهانه‌ای است برای پوشاندن چهره‌مان.کاری که در آن فوق تخصص داریم: انداختن گناه گردن هر کس دیگر جز خودمان!مشکل ما مشکل حکومت نیست٬ مشکل ما خود ماست. اگر درست نشویم تا ابد‌الدهر آش همین آش و کاسه همین کاسه است!

شناسنامه

عزیزی گفت شاید بد نبود اگر مشخصات فیلم دیوانه‌ای از قفس پرید را در یادداشت قبلی می‌نوشتی٬ گفتم گمان نمی‌کردم نیازی باشد٬ فیلم آنقدر شناخته شده هست که نیازی به معرفی بیشتر نداشته باشد.گفت گویا فراموش کرده‌ای که متعلق به چه سالی‌است٬ ما سن حضرت آدم را داریم و به یاد می‌آوریم(هرچند فیلم متعلق به پیش از ماست!).دیدم پر بیراه نمی‌گوید٬ تا اسپایدرمن و ارباب حلقه‌ها هستند٬ از نسل امروز کسی به تماشای این دسته فیلم‌ها بنشیند. به هر حال این شناسنامه‌ی کامل فیلم٬ بعضی اطلاعاتش را خودم اولین بار بود می‌دیدم و نمی‌دانم پیشتر به فارسی نوشته شده یا نه:

نام فیلم:پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته ( در ایران: دیوانه‌ای از فقس پرید)

کارگردان: میلوش فورمن

نویسندگان: کن کسی(رمان) بو گلدمن لارنس هابن

بازیگران:

جک نیکلسون..............راندل پاتریک مک‌مورفی

لوئیس فلچر.................پرستار میلدرد

راچت ویلیام ردفیلد................هاردینگ

مایکل بری‌من...............الیس

پیتر بروکو..................کلنل ماترسون

دین آر بروک..............دکتر جان اسپایوی

آلونزو براون...............میلر

دنی دویتو....................مارتینی

ویلیام دوئل..................جیم سفلت

سیدنی لاسیک...........چارلی چسفیک

کریستوفی لوید...............تابر

لوئیز مورتیز..............رز

وینسنت چیاولی..............فردریک

سونبراد دوریف...............بیلی بیبیت

تهیه کنندگان:مایکل داگلاس سائول زانتزمارتین فینک( دستیار تهیه)

موزیک:جک نیتزچ

فیلمبردار:هاسکل وکسلربیل باتلر( در تیتراژ نامش نیامده)

تدوین:شلدون کاهن لینزی کلینگ‌من

طراح صحنه:ادوین ا ُ داناوان

نخستین پیش نمایش( نمایش خصوصی)۱۹ نوامبر ۱۹۷۵ لوس آنجلس٬

آمریکا۱۹ نوامبر ۱۹۷۵ ٬ نیویورک٬۲۰

نوامبر ۱۹۷۵ ٬ جشنواره فیلم شیکاگو

نخستین نمایش عمومی در ۲۶ فوریه ۱۹۷۶ در سوئد

.۱ مارچ ۱۹۷۶ فرانسه

۴ مارچ ۱۹۷۶ اتریش

۱۲ مارچ ۱۹۷۶ دانمارک

۱۲ مارچ ۱۹۷۶ ایتالیا

۱۸ مارچ ۱۹۷۶ آلمان غربی

۱۹ ماچ ۱۹۷۶ فنلاند۳

اپریل ۱۹۷۶ ژاپن

۱۵ اپریل ۱۹۷۶ هلند

۷ اکتبر ۱۹۷۶ اسپانیا

۳ نوامبر۱۹۷۸ آلمان شرقی

زمان ۱۳۳ دقیقه رنگی دولوکس در اندازه‌ی ۱.۸۵: ۱

جوایز:

برنده‌ی پنج اسکار اصلی( تا آنجا که به خاطر دارم تنها دو فیلم در تاریخ سینما توانسته‌اند پنج اسکار اصلی را ببرند):

بهترین فیلمنامه

بهترین بازیگر اول مرد

بهترین بازیگر اول زن

بهترین کارگردانی

بهترین فیلم

کاندیدای اسکار: بهترین بازیگر دوم : براد دوریف

بهترین فیلمبرداری

بهترین تدوین

بهترین موسیقی

همچنین برنده‌ی ۲۸ جایزه‌ی دیگر و کاندیدای ۱۱ جایزه‌ی دیگر در جشنواره‌های دیگر.

لیست کامل را بعدآ به همین قسمت اضافه خواهم کرد. این لیست کامل‌تر خواهد شد.

کی‌اين ديوانه خواهد پريد؟ تازه ویدیوVHS باب شده بود٬ یعنی پیشتر از اینها آمده بود اما زیاد نبود و آن چندتایی هم که بود با هزار ترس بود. از هر جا می‌شد فیلمی پیدا می‌کردیم و می‌نشستیم به دیدن٬ عشق فیلم و تیاتر هم بودیم و بالطبع هر فیلمی به دلمان نمی‌نشست. و البته درس هم می‌خواندیم.شبی آقای فرید آمد و همراهش فیلمی٬ اسمی بر رویش نبود٬ سابقه‌ی آقای فرید هم در فیلم آوردن زیاد درخشان نبود٬ پرسیدم اسمش چیه؟ خودش هم نمی‌دانست. گفت خارجی است. گفتم: بابا یک فیلم درست حسابی بیار٬ اینها چیه ور می‌داری می‌یاری؟آن زمان فیلم که می‌گرفتیم معمولن برای یک شب بود و فردایش باید پس داده می‌شد٬ بخصوص که فیلم باید قبل از بازگشت به خانه‌ی صاحبش یک دور کامل در حلقه‌ی دوستان می‌زد و بعد بازمی‌گشت و همین دلیلی می‌شد که تا در اولین فرصت فیلم را نگاهش کنیم و به نفر بعد پاسش دهیم٬ ان هم فیلمهای آن زمان و آن کیفیتها!به هر حال٬ شام را خوردیم و مقدمات مراسم فیلم دیدن را کامل آماده کردیم وبا انجام تمامی احترامات لازم کاست را در دستگاه قرار دادیم وپلی کردیم و و یک نفس تا آخر فیلم که دو ساعتی می‌شد رفتیم٬ ساعت از دو شب گذشته بود و بنده مثلآ باید صبح سر کلاس هم می‌رفتم.فیلم تمام شد و من و آقای فرید همچنان در شوک بودیم. تا آخر تیتراژ برای شنیدن موسیقی( که بعدها فهمیدیم موسیقی اصلی فیلم هم نبوده) نشستیم وفیلم که تمام شد زدیم بیاید از اول و یکی‌مان گلاب‌به‌رویتان پرید توی دستشویی و دیگری فلاسک چای به دست رفت آشپزخانه تا فلاسک را بشوید و آب را بگذارد گرم شود و بعد پستش را با دیگری عوض کند تا تا او بیاید چایی را راه بیاندازد و دیگری گلاب به رویتان شود. و بعد از اندکی دوباره هردو در جاهایمان مستقر شدیم و فیلم را از نو دیدیم٬ از اول تا آخر.و می‌توانم بگویم تا آن زمان(و شاید هنوز بعد از گذشت سالهاهنوز) هیچ فیلمی اینگونه تحت تاثیرمان قرار نداده بود.و البته امیدوارم انتظار نداشته باشید آدمی که ساعت چهار‌و‌نیم صبح تازه به رختخواب می‌رود٬ آن هم با ذهنی شوکه که هنوز درگیر و تحت تاثیر یک شاهکار است٬ صبح بلند شده و به کلاس و درسش هم برسد٬ که درس واقعی همان فیلم بود!آن شب گذشت٬ بعدها دوباره آن فیلم را دیدم٬ بعد از آمدن به انگلیس یکی دوباری تلویزیون پخشش کرد که هر بار جسته و گریخته دیدم٬ تا همین چند وقت پیش که بعد از مدتها به فروشگاه ویرجین رفته بودم( سعی می‌کنم کمتر بروم٬ چون هر بار می‌روم مجبور می‌شوم چیزی بخرم و خرجی روی دست خودم بگذارم!) از قضا چشمم به جمالش روشن شد و نتوانستم نخرمش٬ خریدم اما وقت و حسش نبود تا دیشب که تا آمدیم بخوابیم آقای فرید آمد نشست جلوی تلویزیون و دی‌وی‌دی را در آورد و گذاشت و باز من مجبور شدم تا ساعت سه شب بیدار بمانم.اسم فیلم را هنوز نگفته‌ام؟ "پرواز بر فراز آشیانه‌ی فاخته" که در ایران به نام ""دیوانه از قفس پرید"" مشهور است.دیشب بعد از مدتها٬ شاید به علت افتادن وقفه‌ای طولانی بین دوبار دیدنش٬ دیدن فیلم باعث شد تا هم دوباره تحت تاثیرش قرار بگیرم و هم چیزهایی را ببینم که پیشتر ندیده بودم و البته به زبان اصلی دیدن هم خود باعث می‌شود چیزهای تازه‌تری در داستان پیدا کنم.اول اینکه بعد از مدتها باز سیری خندیدم٬ با دیوانه‌بازیهای آدمهای دیوانه‌خانه٬ بخصوص مارتینی با آن قد کوتاه و لبخند همیشه بر لب که برایم خیلی آشناست. و یا سر به سر گذاشتن مک‌مورفی‌با آنها. پیشتر به این اندازه آدمهای فرعی فیلم را ندیده بودم٬ اما اینبار کمتر به دنبال نیکلسون رفتم و دیگران بیشتر به چشمم آمدند. انگار در کنارم دیده‌امشان٬ انگار هر کدامشان یکی از ماست٬ و وقتی مک‌مورفی می‌فهمد که بیشتر آنها به اختیار در آنجا هستند برای درمان٬ عصبانی به‌شان می‌توپد که: چه کسی گفته شما دیوانه‌اید؟ شما از کسانی که الان توی خیابان راه می‌روند خطرناک‌تر نیستید!و او بهشان دروغ نگفت.یکی از نکات جالبش(که یادم نیست در فارسی چه ترجمه شده) استفاده از واژه‌ی World برای نام بردن از تیمارستان است که معنای دو پهلوی کار را بیشتر می‌رساند. نکته‌ی تازه‌ای نیست٬ اینها از بدیهیات فیلم هستند اما متاسفانه بیشتر مواقع این بدیهیات و حرفهای فیلم تنها بر علیه سیستم آمریکا تلقی شده است٬ در حالی که به زعم من کاملن جهانی است٬ این دیوانه‌خانه می‌تواند هرنقطه از این دنیا باشد: آمریکا٬ انگلیس٬ ایران٬ چین٬ کوبا٬ اروپا٬ همه با هم و تمام دنیا.انسانهای اسیر شده در دست سیستم٬ سیستمی که بیرحمانه در چنگالش می‌فشاردشان تا خردشان کند و به زانویشان در آورد.سکانس انتخابات برای همین ایران ما معنا ندارد؟ نمی‌دانم یادتان هست یا نه؟ وقتی مک‌مورفی از شروع شدن مسابقات بیسبال می‌گوید و تقاضای تماشاکردن تلویزیون می‌کند٬ سر پرستار می‌گوید که برای حفظ دمکراسی مسئله را به همه‌پرسی می‌گذارد و از میان هجده‌نفر آدم تنها مک‌مورفی و یک نفر دیگر رای موافق می‌دهند٬ باقی یا می‌توسند و یا بی‌تفاوتند.فردایش بر اثر تحریکات مک‌مورفی دوباره انتخاباتی برای آخرین بار برگزار می‌شود و از جمع نه‌نفره‌ای که همیشه جلسه را برگزار می‌کنند همه رای موافق می‌دهند٬ لبخند پیروزی بر لبان مک‌مورفی نقش می‌بندد اما سر پرستار به او یادآور می‌شود که در این بخش هیجده بیمار هستند و برای رسیدن به دمکراسی باید یک رای دیگر اضافه شود٬ مک مورفی متعجب به سر پرستار می‌نگرد و می‌گوید: اینها را می‌گویی؟و منظور از نه نفر باقی انسانهایی است که گویی اصلآ در این دنیا نیستند٬ زندگی انسانی را دارند٬ می‌خورند و می‌خوابند و دنیا را آلوده‌تر می‌کنند(تنها ما‌به ازاهای بیرونی‌شان بچه نمی‌‌سازند!) و یک‌شان که دقیقن مثل همین همکار بغل دستی من از خستگی می‌نالد! همین. برای ایشان دیگر هیچ چیزی وجود ندارد٬ هیچ٬ نه ورزش٬ نه تفریح٬ نه مک‌مورفی٬ نه سرپرستار. آنان آنجا که باید وجود ندارند و اما هنگام که نباید به اسمشان و برای برقراری دمکراسی دیگران تاوان می‌پردازند. تا همین الان چندتایشان را در دور‌و برتان دیده‌اید. نه جدا کنم٬ نه... شاید خودم هم یکی از آنانم!سکانس جالب‌تر می‌شود مک‌مورفی به سراغشان می‌رود تا یک رای دیگر به دست آورد٬ یکی بر صندلی چرخدار فارغ از دنیا٬ دیگری مات و منگ٬ آن یکی تنها می‌رقصد و آن میان رئیس( سرخ‌پوست هیکل دار) مشغول جارو زدن است٬ او آخرین نفری است که مک‌مورفی به سراغش می‌رود٬ مک‌مورفی از او هم نا امید شده و بر می‌گردد که برود٬ که رئیس دستش را بالا می‌آورد. سرپرستار می‌گوید وقت جلسه تمام شده و با یک کلک دیگر مک‌مورفی را از سر باز می‌کند. اگر مک‌مورفی از همان اول به سراغ رئیس رفته بود پیش از اتمام وقت رای‌ لازم را به دست می آورد؟ این تکه‌اش برای من یاد آور نمایشنامه‌ی بیضایی بنگاه مطبوعاتی آقای اسراری است و آن صحنه‌ی پایانی که خانم منشی( که نامش یادم نیست) می‌گوید که قهرمان نویسنده هیچ وقت از من نخواست تا برایش شهادت دهم٬ اگر خواسته بود این کار را می‌کردم(نقل به مضمون)و بعد از همه‌ی اینها پایان شاهکار این سکانس٬ وقتی مک‌مورفی جلوی تلویزیون خاموش مسابقه‌ی بیسبال را گزارش می‌کند و دیوانه‌ها همه جمع می‌شوند و با هیجان تماشا می‌کنند و تشویق می‌کنند٬ حتا کسانی که پیشتر نه بیسبال دیده بودند و نه علاقه‌ای به دیدنش داشتند.و اگر صادق باشیم٬ سخت است اما بیایید صادقانه زندگی‌مان را مرور کنیم و ببینیم چند‌بار به سرو‌صدای کسی جلوی یک تلویزیون خاموش ایستاده‌ایم و مسابقه‌ی بیسبالی را تماشا کرده و فریادی شادی و برد سر داده٬ هورا کشیده و به خیابان ریخته و نیمکت‌ها را به هم کوبیده و شیشه شکسته و هزار کار دیگر کرده‌ایم؟ امیدوارم آن بی حافظه‌گی و زود فراموشی قدیمی ایرانی به سراغتان نیاید!و یا تقاضای مک‌مورفی برای کم کردن صدای موسیقی تنها برای آنکه آدمها مجبور نباشند برای صحبت کردن با یکدیگر داد بزنند٬ به نام دمکراسی و خواست عمومی٬ بخصوص پیرمردهایی که گوششان سنگین است و نمی‌توانند صداهای پایین را بشنوند رد می‌شود. این مرود و به اجبار شنیدن را من با تمام وجود و زیر عنوان دمکراسی بسیار تحمل کرده‌ام٬ آخرینش همین روزهاست که در محل کار برای حفظ دمکراسی و احترام به حقوق بغل‌دست‌ام باید هر عر‌عری هر گاوی را تحمل کنم و صدایم در نیاید.(می‌دانم گاو عر‌عر نمی‌کند٬ اما تصورش را بکنید اگر بکند چه می‌شود؟ می‌شود چیزی در مایه‌ی موسیقی‌های امروزی و رپ و امثالهم!)و داستان سیستم که داستان تمام هستی؟‌است. سیستمی که به نقل قول از رئیس وقتی داستان پدرش را می‌گوید او را نکشت بلکه بر رویش کار کرد٬ پرداختش کرد٬ اصلاحش کرد٬ امر به معروفش کرد٬ نهی از منکرش کرد و در پایان فیلم تازه ما می‌فهمیم که این همه یعنی چه٬ وقتی همه‌ی آن را بر سر مک‌مورفی می آورند و از او لاشه‌ گوسفندی می‌سازند که هیچ‌چیز نمی‌فهمد و نمی‌بیند و مرگ هزاران بارش بهتر است.فرار پایانی رئیس با عمل به ایده‌ی مک‌مورفی و برداشتن آب سرد کن سنگین و شکستن شیشه و رفتن به کانادا تنها یک دل‌خوش‌کنک برای کاستن از تلخی فیلم است و بس. مگر در کانادا همین سیستم حاکم نیست؟ مگر در آمریکا نیست؟‌ از تجربه‌ی خودم بگویم:از سیستمی در ایران گریختم٬ امروز به شکلی دیگر در دام سیستمی دیگر افتاده‌ام٬ بسیاری از دوستان صحبت از رفتن کانادا می‌کنند٬ آنها که رفته‌اند همه از همین سیستم می‌نالند.راه فراری نیست٬این داستان تمام دنیا است ایران و آمریکا و انگلیس هم ندارد. آن انتخابات در انگلیس هم به همان شکل برگزار می‌شود٬ آن مسابقه‌ی بیسبال و تلویزیون خاموش هم هست٬ آن هیاهوهای بسیار بر سر هیچ هم همه‌جای دنیا هست٬ این رئیس نبود که فرار کرد٬ آنکه به راستی از قفس پرید مک‌مورفی بود٬ مرگ تنها راه گریز است!حتمآ انتظار دارید آدمی که ساعت سه شب می‌خوابد صبح بلند نشود و به سر کلاسش نرود؟نه عزیز ان ایران بود!!! بنده با وجود دیرخوابی نه تنها صبح کله‌ی سحر به قصد تحصیل علم و دانش! بیدار شدم و از حانه زدم بیرون که درست بعد از کلاس هم آمده‌ام و این یادداشت را می‌نویسم و بعد هم باید بروم به انجام تکالیف و آنقدر کار دارم که خدا می‌داند امشب کی‌می‌توانم بخوابم!راستی تا یادم نرفته٬ سایت پرویز صیاد را یافتم٬ لینکش همین بغل هست از امروز٬ می‌توانید سری بزنید. من دوستش دارم! البته خودش را٬ کارهایش را٬ نه وب سایتش را!